Bugün ise şehrimizin önemli ve köklü sağlık kuruluşları olan Sigorta, Numune, Doğum ve Göğüs hastanelerinin kısa tarihi öykülerini hatırlatmak istiyoruz.  Yine Trabzon Büyükşehir Belediyesinin tozlu arşivlerine girelim ve Trabzon Hastanelerinin izini sürelim.

MEMLEKET HASTANESİ

Trabzon’da kurulan ilk hastanelerden biri, sonradan Memleket Hastanesi adı verilen sağlık kuruluşudur. Bu binada 1900’lü yılların başlarında hasta tedavi edildiği bilinmektedir. Bu sağlık kuruluşunun yanında, muayene ve tedavi işlemleri için 1869 tarihinden itibaren Trabzon Belediyesi örgütü içinde hem Karantina Teşkilatı’nın kurulduğu, hem de Belediye Tabipliğinin oluşturulduğu görülmektedir. 

O günkü Memleket Hastanesi, 19. Ve 20 yüzyılda faaliyet gösteren en önemli Rum Hastanelerinden biriydi. Başkent İstanbul’un dışında bu hastanelerden Trabzon, İzmir, Ayvalık ve Urla’da mevcuttu. 1902 yılında Rusya’da yaşayan iş adamı PanayiotisAkritidis’in bağışı ile mimar Aleksandros Kakulidis tarafından inşa edilmiştir. Hastane o devrin modern tesislerine sahipti.    Bu hastanenin inşası ile ilgili Osmanlı arşiv belgelerinde Murat Dursun Tosun tarafından yapılan araştırmaya göre; 1909 tarihli belgede zengin bir Rum’un Yenicuma mahallesinde Rumlara özel bir hastane inşa etmek için izin talebinde bulunduğu anlaşılmaktadır. Arşive göre, yukarıda verilen bilgilerden farklı olarak bu hastanenin, Trabzon ahalisinden PanoyotakiEfridi Efendinin bağışı ile yapıldığı anlaşılmaktadır. 

Memleket Hastanesinin Trabzon BelediyesiMeclis gündemine girmesi, 1942 yılında su tesisatının Memleket Hastanesinin kapısına kadar getirilmesi için gereken tesisatın, Belediye tarafından yapılması konusundaki alınan karar ile olmuştur. Bu hastane 1947 yılına kadar hizmet vermiş ve 4 Ocak 1947 tarihinde hastaları ve malzemeleri ile birlikte yeni inşa edilen Numune Hastanesine nakledilmiştir. Çok sonraları, 1953 yılında rastladığımız bir Encümen kararında ise Memleket Hastanesinin artık Boztepe Verem Hastanesi olarak adlandırıldığı görülmektedir. Demek ki boşaltılan bina bir müddet daha hastane olarak kullanılmıştır. Ancak bina 1970 yılında çıkan büyük bir yangınla yok olmuştur.  

ASKERİ VE GUREBA HASTANESİ

 Trabzon gibi bir memlekette, Rumların kurduğu hastaneden başka bir hastane yok muydu? Yine Murat Dursun Tosun tarafından yapılan arşiv çalışmalarında; 1862 yılında “fukara hastanesi” adında bir hastaneden söz edilmekte olup, Sultan II. Abdülhamit dönemine ait olan belgede, Padişahın tahta çıkışından itibaren Trabzon’da inşa edilen hastane ve hapishanelerin fotoğraflarının çekilerek gönderilmesi istenmiştir. Trabzon’dan Payitahta gönderilen resim ve krokilerde şu cümle dikkat çekmektedir; 

 “Nam-ı nami-i hümayuna mensup Trabzon’da inşa edilen Askeri ve Gurebahastahanesidir. Sene 1884.”

Yine Trabzon’da inşa edilen Gureba Hastanesi’nin yapımında kullanılmak üzere deniz yolu ile Trabzon’a gelecek yolculardan Belediye adına birer kuruş vergi alındığını da belgelerden öğreniyoruz. Bu hastanenin 1980’li yıllara kadar Trabzon’da hizmet verdiğini de söyleyelim.

NUMUNE HASTANESİ 

Numune hastanesinin Trabzon’un gündemine girmesi 1935 senesinde Başbakan İsmet İnönü’nün Trabzon ziyaretiyle olmuştur. Şehir olarak Başbakan’a yapılan talepler daha önce de ifade edildiği üzere dört önemli noktada toplanmıştır; Liman, İran transit yolu, Gübre fabrikası ve Numune hastanesi. Başbakan bu taleplerin ilk üçünün ekonomik durum ve kalkınma bakımından taşıdığı önemi göz önünde tutarak,   uzunca bir dinleme ve incelemeden sonra yapılacağına dair söz vermiştir.

Hastane konusunun Belediye Meclisinin gündemine gelmesi için iki yıl daha geçmesi gerekmiştir.  Zira konu ancak 1937 yılında Meclis gündemine gelmiştir. Yukarıda değinildiği gibi Trabzon’da o yıla kadar tam teşekküllü bir hastane yok. Askeri Hastaneyi hariç tutarsak, sadece 50 yataklı ve memleketin ihtiyacı için çok yetersiz bir hastane ile Verem Savaş Dispanseri var.  

Belediye Meclis tutanaklarında bir milyon liraya mal olacağı söylenen Numune Hastanesi için 200 bin lira borçlanma meselesi tartışma konusu olur. Meclis, bu sefer Belediye Reisi Kadri Evren’in yanında Trabzon Valisi Rıfat Danışman’ın da katılımı ile açılır. Meclis toplantısına Vali katılıyor. Çünkü Belediye’nin temin edeceği 200 bin lira, aynı şartlarda İl Özel İdaresi’ne verilecektir. 

Bu hastanenin yapılmasında 3. Umum Müfettişi Tahsin Uzer’in büyük katkısı vardır. Zira O dönemin bir nevi bölge valiliği olan Umum Müfettişlik ’ten gönderilen yazıda;  

“Halkın sıhhat ve hayatının korunması için Trabzon’da bir milyon liraya mal olacak bir hastanenin borçlanmak sureti ile yapılacak iki yüz bin lira yardımın, Gümrük İdaresince tahsil edilen yirmi beş bin lira Belediye hakkı karşılık gösterilmek sureti ile on, on iki sene için Belediye namına 200 bin lira verileceğinin, Belediyeler Bankası İdare Meclisi’nce kararlaştırılmış olduğu”  belirtilmektedir.  Meclis üyesi M. Muammer Bey; “…. Belediye, Belediyeler Bankasına borçlu ve Özel İdare de Belediye’ye mi borçlu olacaktır? Sorusuna Başkan: Biz arada vasıta olacağız, borcu biz yapıp teminatı biz vereceğiz. Yalnız borçlu olacağımız parayı Özel İdare verecektir” der. 

Böylece halen şehrimizin en önemli hastanelerinden biri olan Numune Hastanesi için ilk girişimler başlamış olur. Bir de Meclis tutanaklarına yansıyan; “Trabzon Lisesinin tekrar eski yerinde inşa olunacağı ve Hastanenin de bu mahalde kurulması ile Kavakmeydan semtinin şerefleneceği” tespitini de not etmiş olalım.

1938 yılına gelindiğinde Numune Hastanesi’nin temelinin atıldığını görüyoruz. 15.03.1938 tarihli Encümen tutanağında Numune Hastanesi’nin temel atma merasiminde bir kurban kesilerek etinin Çocuk Esirgeme Kurumu’na verilmesi görüşülmüştür. Karar aynen şu şekilde yazıya dökülmüştür;  “Şehrin büyük ve hayati ihtiyaçlarından birini temin etmek üzre Cumhuriyet Hükümeti’nin memlekete pek kıymetli bir hediyesi olan bu hastanenin temel atma merasiminde bir kurban kesilmesi muvafık görüldüğünden, bir koyun satınalınması ile etinin Çocuk Esirgeme Kurumuna verilmesi.”  

15.03.1938 tarihinde temeli atılan Numune hastanesi, 24.07.1947 tarihinde tamamlanarak hasta kabul etmeye başlamıştır. Hastanenin ilk başhekimi Dr. ZiverMesci olmuştur. Cumhuriyet devrinin Trabzon’daki ilk hastanesi olan Numune Hastanesi, bugün Trabzon Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi Numune Kampüsü olarak şifa dağıtmaya devam etmektedir. 
 

Editör: TE Bilisim