Trabzonluların Ortak Eseri: Kalkınma Mahallesi
Birinci Dünya Savaşı’nın ardından ticaret merkezi olma konumunu yitiren Trabzon, geçmişteki canlı ekonomik yapısını da kaybetmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında eski parlak günlerini mumla arayan Trabzon, Ankara’dan istenilen seviyede destek görememiştir.
27 yıllık Tek Parti İktidarı döneminde beklenen atılımların gerçekleştirilemediğini gören ve doğal olarak ümitsizlik içine düşen Trabzon kamuoyu 1950 yılında yaşanan iktidar değişikliğini bir fırsat olarak değerlendirmiştir. Yeni iktidarın daha liberal bir anlayışla Trabzon’a ve kentin meselelerine sahip çıkacağını ümit eden bir kısım aydın ve müteşebbis bu konudaki beklentileri daha yüksek sesle dile getirmek amacıyla merkezi Ankara’da olmak üzere Trabzon İlini Kalkındırma Cemiyeti adı altında bir örgütlenme içine girmişlerdir.
1952 yılında kurulan Cemiyetin kurucu üyesi ve Genel Başkanı Kemal Karadenizli idi. Cemiyet kısa süre sonra Trabzon’da da bir şube açmış ve kentin sorunlarını yetkili makamların önüne sermiştir. Cemiyetin Trabzon şubesi yönetiminde, Muzaffer Korlu, Av. Vehbi Dranaz, Şevket Çulha, Dr. Ahmet Özpeker, Zeki Yağmurdereli, Mühendis Mehmet Cinel, Enver Tozunsoy, Fikri Karanis ve Cumhur Odabaşıoğlu bulunuyordu.
Cemiyetin yaptığı faaliyetlerden bir kaçını saymak gerekirse, Cumhurbaşkanı Celal Bayar Çankaya’da ziyaret edilmiş ve kentin sorunları bir rapor haline getirilerek kendisine sunulmuştur. Cemiyet 26 Eylül 1952 günü Trabzon’daki Sümer Sineması binasında Trabzon Vilayeti Kalkınma Kongresi adıyla büyük bir organizasyon tertip etmiştir. Kongrede genel olarak Değirmendere’de hidroelektrik santralinin tesisi, Halk ve Merkez Bankası’nın kurulması, Denizciler Bankası’nın açılması, İran transitinin tekrar canlandırılması, balık ve konserve sanayinin açılması, madenciliğin geliştirilmesi gibi hususlar ele alınmıştır.
Trabzon’u Kalkındırma Cemiyeti en önemli hamlesini 1955 sonrasında gerçekleştirmiş ve şehirdeki ev buhranı da dikkate alınarak Trabzon Kalkınma Cemiyeti Yapı Kooperatifi kurulmuştur. Kooperatif ilk olarak Değirmendere mevkiinde 80 dönümlük bir arsayı satın almıştır. Böylece Kalkınma Mahallesi’nin kuruluş süreci başlamıştır.
Trabzon’u Kalkındırma Cemiyeti’nin öncülüğünde oluşturulan Kalkınma Mahallesi projesi, o yıllarda ev sıkıntısı yaşanan Trabzon’da büyük bir ilgi uyandırmıştır. Zira mahallenin kurulması için para yatıran ve kooperatife üye olan kişilere baktığımızda halkın her tabakasından insanın kooperatife üye yazıldığı görülmekle birlikte adı daha sonra Türkiye ve Trabzon’un gündemine sıkça gelecek Ali Osman Ulusoy, Orhan Karakullukçu, Nesip Yağmurdereli gibi simaların da bu oluşuma katkı verdikleri görülmüştür.
Burada kısaca adından söz ettiğimiz Trabzon’u Kalkındırma Cemiyeti ardında, günümüze ulaşan birçok eser bırakmıştır. Cemiyetin çıkardığı kitap, dergi, davetiye, broşür gibi vesikalar bugün tarihçiler için değerli bir belge olarak varlığını sürdürmektedir.
Fakat Cemiyetin asıl mirası Trabzon’un bugün en kalabalık semtlerinden biri olan Kalkınma Mahallesidir. “Trabzonlular ortak iş yapamaz” algılarına karşılık verilen en güzel cevaplardan biri olarak ortaya çıkan Kalkınma Mahallesi daha sonradan Karadeniz Teknik Üniversitesi’ni de içine alarak iyice büyümüş ve Trabzonluların birlikte oluşturdukları bir eser olarak günümüze ulaşmıştır.
