Son yıllarda Trabzon’un fetih tarihinin hangi gün olduğu konusunda bazı tartışmalar yaşanmaktadır. Güzel şehrimizin fethedildiği gün 1960’dan bu yana 26 Ekim olarak kabul edilmektedir. Bu kapsamda her 26 Ekimde şehirde törenler düzenlenerek fetih günü adı altında çeşitli etkinlikler yapılmaktadır.

Son zamanlarda ise Trabzon’un fetih tarihinin aslında 15 Ağustos olduğu iddia edilmektedir. Bilhassa tarihçilerin öne sürdüğü bu iddia maalesef yetkililer tarafından çok da dikkate alınmamaktadır. Zira geçen 15 Ağustos günü şehirde fetih kutlamaları adına hiçbir etkinlik yapılmamıştır. Bu da fetih tarihinin halen 26 Ekim olarak kabul edildiğini göstermektedir.

Şu unutulmamalıdır ki bu mesele ile ilgili en sağlıklı tespitler ancak tarihçiler tarafından yapılabilir. Bu kapsamda fetih tarihi ile ilgili olarak tarihçilerin ortaya koyduğu iddialar şu şekildedir:

Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon seferinde bulunan Tursun Bey ve daha sonra bu meseleyi ele alan Aşıkpaşazade, Neşri ve Oruç Bey fetih tarihi olarak 1461 yılını vermekte fakat gün ve ay konusunda bilgi vermemektedirler. Konuyla ilgili olarak Bizanslı tarihçiler de yine 1461 yılını işaret etmişlerdir. Fatih’in Trabzon seferi hakkında en ayrıntılı bilgileri veren Bryer ise fethin 15 Ağustos 1461’de gerçekleştiğini ifade etmektedir.

Adlarını rahmet andığımız meşhur iki tarihçi Fahrettin Kırzıoğlu ve İsmail Hakkı Uzunçarşılı Trabzon’un fetih günü konusunda iki farklı tarihortaya koymuşlardır. Kırzıoğlu fethin 15 Ağustos günü olduğunu iddia ederken, Uzunçarşılı ise Venedik elçisine gönderilen bir belgeyi esas alarak fetih tarihini 26 Ekim olarak tespit etmiştir.  Trabzon tarihi üzerine çalışmalar yapan Hanefi Bostan ve Kenan İnan ise fethin 15 Ağustosta gerçekleştiğini ifade etmişlerdir.

Görüldüğü üzere fetih tarihi konusunda tarihçiler arasında farklı fikirler ortaya atılmakla birlikte çoğu tarihçi 15 Ağustos gününün fetih günü olduğu konusunda hemfikirdir. Bu konu hakkında son sözü söylemesi gereken kurum olan Türk Tarih Kurumu da 15 Ağustos günü yayınladığı mesajla Trabzon’un fetih gününü kutlamıştır. Böylece Trabzon’un fetih tarihinin 15 Ağustos olduğu konusundaki şüpheler ortadan kalkmıştır. 

Trabzon’un fetih günü konusunda yaşanan bu belirsizlik Trabzon’da bulunan asırlık bazı kurumların kuruluş tarihi için de geçerlidir.  Mesela Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası’nın kuruluş tarihi kesin olarak belli değildir. Yine logosunda 1868 yazmasına rağmen Trabzon Belediyesi’nin de bu tarihte kurulduğu şüphelidir. Zira yaptığımız bir araştırmada Of Belediyesinin 1866 tarihinde kurulduğunu yazan bir belgeye tesadüf etmiştik. Of Belediyesi’nin 1866’da kurulduğu düşünülürse herhalde Trabzon Belediyesi’nin de bu tarihten önce kuruluşunu tamamlamış olması gerekir. Yani 1868 olarak verilen tarihe şüpheyle yaklaşmak gerekmektedir.

Trabzon’da bu gibi konularda yaşanan belirsizliğin en önemli nedeni vilayet arşivlerinin işgal yıllarında yok edilmesidir. Daha sonraki yıllarda ise yine şehrin adeta hafızası olan yerel gazetelerin birçoğu yakılarakortadan kaldırılmıştır. Bu nedenle Trabzon gibi bir şehrin 1926-1931 yıllarına ait yerel gazeteleri tamamen tahrip edilmiştir. Bu tahribattan kurtarılanlar ise bugün Trabzon Halk Kütüphanesinde bakımsız bir şekilde kaderine terk edilmişlerdir.

Şunu ifade etmek gerekir ki millet olarak tarihimize gerekli değeri vermiyoruz. Tarihi belge ve bilgileri içeren kaynakları koruma konusunda yeterli özeni göstermiyoruz. Buna ilave olarak tarihçilere kulak verip onların ortaya koyduğu bilgiler doğrultusunda gerekli adımları atmıyoruz. Trabzon’un fetih tarihi konusunda da tarihçilerin sözlerini kendilerine ölçü alması gerekenler maalesef tarihi gerçekleri görmezden gelmektedirler.  Trabzon’u idare eden yetkililerin bir an önce bu konudaki tutum ve davranışlarını değiştirmelerini diliyorum.