Tarıma dayalı toplumlarda değirmenler olmazsa olmaz merkezlerdir.
Bazı yörelerde el dibeklerinde, bazı yerlerde hayvanların döndürdüğü büyük dibeklerde darı öğütülerek una dönüştürülür. Trabzon yöresinde su değirmenciliğinin oldukça gelir getiren popüler bir meslek olduğunu görürüz. Zira değirmenlerin bu öneminden dolayı “Kanuni Sultan Süleyman’ın damadı ve Sadrazamı Rüstem Bey’in rüşvetle 476 değirmen satın aldığı” kaydedilir. Görüldüğü gibi değirmenler oldukça gelir getiren bir yatırım aracı olup, vakfiyeler arasında değirmenler de var idi.
Sosyal acıdan bakıldığında ise aynı zamanda değirmenler birer eğlence mekanlarıydı. Değirmenler yeni tanışıklıklar oluşmasına imkan hazırlayan, arkadaşlar edinilen, muhabbetler yapılan, tama ve cüz gibi değişik oyunlar oynanan, arklarında balık tutulan, yüzmek için muhteşem mekanlardı. Değirmenlere zahire getiren eşekleri bağlandıkları yerlerden gizlice çözüp kaçak bir gezinti yapmak başka bir zevk idi. Kısacası değirmenler köy çocuklarının günlerini hoş geçirmeleri için önemli mekanlar idi.
Bunlara ilaveten değirmenlerin asıl işlevi getirilen darıların öğütülerek un haline getirilmesi idi. Elbetteki unun mis gibi kokusu anlatılmaz derecede güzeldi. Zaman gelişti, modernizmin etkisi ve yiyecek gereksiniminin karşılanmasındaki çeşitlilik ve ekinciliğin ölmesi ile değirmenler de birer birer sessiz sedasız yok olup gitmişlerdir.
Yöremiz Sera Deresi üzerinde Sera’da 3 taşlı değirmen, Karaman’da elektriğe dönüştürülmüş değirmen, Kaloyna’da Veysel Duran’ın, Haşim Ağanın değirmenleri, Mayer’de Resul’ün, Gencağa Uzun’un değirmeni, Akçaköy’de Yusuf Kurt’un, Abanoz Mermiş’in, Çavuş Hüseyin’in, Şevki Osman’ın, Yusuf Özmenlerin Manzak Mehmet ve İsmail Özmen’in, elektrikli olarak Nazım Uzun’un değirmenleri birer birer sessiz sedasız yok olup gittiler. Kaybolup gidenler sadece değirmenler değil, onlar ile alakalı pek çok hatıra da yok olup gitti.
Mısır unu yörede temel ihtiyaç olmaya devam ediyor. Ancak bu ihtiyacı karşılayacak değirmen yok gibi. Bildiğim kadarıyla Değirmendere’de bir değirmen çalışır durumda. Bir de Sera’da 3 taşlı bir değirmen var. Bu sınırlı sayıdaki çalışır değirmende darı öğütmek kendi başına bir sıkıntı. Seradaki değirmen temiz olma, hizmet verme titizliği ile yörede 24 tercih edilen tek merkez durumunda. Karaman’da su değirmeni kaldırılmış, elektrikli değirmene dönüştürülmüş.Cumartesi biraz darı götürdüm buraya getirdiğime pişman oldum bırakmadan geri götürdüm. Hijyen olmayan koşullarda hizmet verilmekte. İşin ucunda ekmek (Nimet) var, insan az işini sever, temizliğe dikkat eder.
