Trabzon’un Sürmene ilçesinde yer alan ve 1840’lı yıllarda Hacıyakupoğlu Ahmet Ağa tarafından yaptırılan tarihi konak, artık bir müze ve kitaplık olarak halka hizmet veriyor. Osmanlı'nın son dönemlerinden Cumhuriyet’in ilk yıllarına uzanan bir geçmişe tanıklık eden konak, Baştımar Aile Müzesi ve Kitaplığı ismiyle kapılarını açtı. Trabzon İl Özel İdaresi tarafından restore edilen yapı, ailenin torunlarından iş insanı Alaattin İlyas Saral’ın girişimiyle müzeye dönüştürüldü.
Ziyaretçiler; Türkçe, İngilizce ve Rusça rehberlik eşliğinde konaktaki tarihi yaşamı deneyimleyebiliyor. Müzede ayrıca Karadeniz’e ve Trabzon’a dair eserlerin yer aldığı bir kitaplık da bulunuyor.
Konağın tarihi: Bir imparatorluğun çöküşüne, bir cumhuriyetin doğuşuna tanıklık
Tarihçi-Yazar Fatih Yurttaş, konağın tarihi hakkında yaptığı açıklamada, yapının sadece bir mimari eser değil, aynı zamanda yaşanmışlıklarıyla anlam kazanan bir kültürel miras olduğunu vurguladı.
Yurttaş, konağın "Baştımar" adını, Osmanlı’nın tımar sisteminden aldığını belirtti:
“Fatih Sultan Mehmet Trabzon’u fethettikten sonra bölgenin güvenliği için güvendiği aileleri buraya yerleştirmiş. Bu konak da o tımar sisteminin izlerini taşıyor. Yapı, hem Osmanlı’nın çöküşüne hem de Cumhuriyet’in kuruluşuna tanıklık etmiş nadir yapılardan biridir.”
Hafız Mehmet Bey ve konaktan çıkan iz bırakan isimler
Müzede, konakta doğup büyüyen ve tarihe iz bırakan aile bireylerinin biyografilerine de yer veriliyor. Bunlar arasında en dikkat çeken isim ise Hafız Mehmet Bey. Osmanlı Devleti döneminde üç dönem milletvekilliği yapan Hafız Mehmet, aynı zamanda İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin kurucularından biri.
Ziyaretçiler, biyografileri hem yazılı panolarda okuyabiliyor hem de üç dilde (Türkçe, İngilizce, Rusça) sesli anlatımlarla dinleyebiliyor. Bu özellik, müzeyi sadece yerel ziyaretçiler için değil, yabancı konuklar için de cazip bir kültürel durak haline getiriyor.
Rus askerleri konağı yakmaya kıyamadı
Konağın geçmişindeki ilginç detaylardan biri de 1916’daki Rus işgali sırasında yaşanmış. Bölgeden çekilirken pek çok yapıyı yakıp yıkan Rus askerleri, konağın güzelliği karşısında binayı tahrip etmeye kıyamamış.
Ancak, içindeki bazı süslemeleri, tavan motiflerini, pencereleri ve ahşap işçiliği söküp ülkelerine götürdükleri biliniyor. Bugün yapılan restorasyon çalışmaları sayesinde bu detayların tümü, aslına sadık kalınarak yeniden inşa edilip korunmuş durumda.
Ziyaretçilere çay eşliğinde geçmişe yolculuk
Baştımar Aile Müzesi, yalnızca tarih tutkunlarına değil, yerel kültüre ilgi duyanlara da hitap eden bir buluşma noktası haline geldi. Konak içinde yer alan kitaplıkta Trabzon ve Karadeniz temalı eserler yer alıyor. Öğrenciler ve araştırmacılar için değerli bir kaynak sunan kitaplık, ziyaretçilere tarihi atmosferde çaylarını yudumlarken geçmişe yolculuk etme imkânı da sunuyor.
Yurttaş, “Bu yapı sadece bir ailenin geçmişini değil, hepimizin tarihinden izler taşıyor,” diyerek müzenin toplumsal hafızadaki önemine dikkat çekiyor.
Bu tarihi konak, yalnızca bir mimari yapının değil, bölge kimliğinin, kültürel mirasın ve toplumsal belleğin yeniden canlandırılması açısından da özel bir örnek. Siz de bu atmosferi görmek ve tarihe tanıklık etmek istiyorsanız, Baştımar Aile Müzesi sizi bekliyor.
