Bu hafta yine Büyükşehir Belediyesi Meclis arşivinde yer alan ve yeni yapılmakta olan inşaatı dolayısı ile de sık sık şehrin gündemine gelen Trabzon Terminalinin öyküsünün peşine düşüyoruz. İlk terminali kim kurdu? Ne zaman ve nereye kuruldu? Hangi tartışmalar yapıldı?
İLK TERMİNAL VE GARAJ
Terminal denilince hemen akla Değirmendere’deki şehirlerarası otobüs terminali gelmesin, zira oraya daha var. Ancak Meclis zabıtlarında Belediye otobüs terminali ile ilgili ilk görüşmelerin 1962 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır. Konu ile ilgili rastladığımız meclis tutanağı bir tespit ile başlamaktadır; Şehir imar planında terminal binası düşünülmemiştir. Hatırlayalım Trabzon’un Cumhuriyetten sonra ilk imar planı 1939 tarihinde Fransız Lambert tarafından yapılmış ve plan 1941 senesinde tartışmalar eşliliğinde belediye meclisinde kabul edilmiştir.
1962 senesinde belediye meclisinde konunun yansıması şöyle olmuştur.
“Beldemizin şehir dışına servis yapan oto müesseselerinin 9-10 kadar olduğu ve bunların gelişigüzel yerlerde tekniğine uymayan yapılış ve vasıfları ile teşekkül etmiş oldukları malumlarınızdır. Bu durum gerek şehir içi emniyet ve trafik bakımından gerekse estetik bakımdan mahzurlu bulunduğu bilinen bir hakikattir.
Bu cümleden olarak adı geçen servislerin toplu bir halde bir arada bulundurmak ve modern şekilde bir terminal binası yapmak takdire şayan bir şey ise de bunun yüz binlerce liraya baliğ olacağı anlaşılmaktadır. Ancak aynı vazifeyi görebilecek bir vasıfta garaj sistemi tatbik etmek de maksada kâfi gelecektir. Kısmımızca lüzumlu görülen bu tesisisin muvafık bulunduğu saha Belediyemize ait olup Hızırbey Mahallesi Reşadiye Caddesi ile Moloz Caddesi’nin köşe başına müsadif olan toplam (3445,50) m2 miktarındaki sahadır.
Adı geçen sahanın şehir imar planının da kısman park ve kısmen de yol ile ilgili bulunduğu ilişik imar planı kopyasından da anlaşılmakta ise de Devlet Yolunun planda görüldüğü gibi müstakbel yolu tamamen iptal ettiği anlaşılmıştır. Sonuçta şehir garajı için lüzumlu görülen ve imar da park olarak gösterilen yer ile park dışında kalan yerin imardan kaldırılması talep edilmiştir.
Yapılan görüşme sonucunda; İmar planında mevcut sahile paralel olan yapılmasına başlanmış bulunan Devlet yolu içine girmiş ve kordon boyu olarak inşa edilecek bu yolda vatandaşın her türlü istirahatini temin edecek oturma yerleri, kanepe vesair tesisler bulunacağı anlaşılmış olmasına binaen mevcut yerin artık park olarak kullanılmasına lüzum ve zaruret kalmadığından park vasfından çıkarılmasına, Karayolları güzergâhının üzerinde bulunması dolayısı ile adı geçen sahanın şehirlerarası çalışan yolcu otobüslerinin hareket merkezi haline getirilmek gayesi ile terminal sahası olarak tahsisine bu sahanın genişletilmesi için imar planında tadilat icrası oy birliği ile kabul edilmiştir.”
Yani özetle meclis kararı diyor ki; sahil yolu inşaatı başladı. Bu yolun kaldırımlarına oturma yerleri zaten yapılacak, dolayısı ile bu bölgede parka ihtiyaç kalmayacağından terminal binası yapılıncaya kadar bu yeri şehirlerarası çalışan otobüsler için garaj yeri yapalım.
Burası tam olarak neresidir diye merak ediyor ve uzun yıllardır bu bölgede esnaflık yapan Ahmet Altunay ağabeye soruyoruz. Trabzon’un ilk garajının bugün Reşadiye Caddesinin deniz tarafında Avrasya Pazarına tahsis edilen yer olduğunu öğreniyoruz. Altunay’ın anlattığına göre burası eski bir mezarlık ve Değirmendere de yeni terminal yapılıncaya kadar bu alan garaj olarak kullanılmıştır. Sonra alanda MTA Bölge Müdürlüğü binası yapılmış, daha sonra Belediye Başkanı Orhan Karakullukçu döneminde köy minibüsleri için katlı otopark olarak inşa edilmiş, Asım Aykan’ın Belediye Başkanlığı döneminde üstü depo ve altı Spor Merkezi olarak kullanılmıştır. Halen bu binanın altı Cemal Kamacı Spor Merkezi, Üstü Büyükşehir Belediyesi Spor Dairesi Başkanlığı ve gerisi Avrasya Pazarıdır.
1965 yılına ait Meclis görüşmelerinde, memlekette umumi garaj inşasının büyük bir ihtiyaç haline geldiği belirtilerek, o günkü motorlu vasıtaların trafiği aksatmakta olduğu belirtilmekte, bilhassa bütün cadde ve sokakların kamyon ve otobüs garajı haline döndüğü ifade edilmektedir. 1967 yılında Çimento fabrikasının faaliyete başlayacağı düşünüldüğünde günde 200-300 arasında kamyonun şehre giriş çıkış yapacağı tahmini ile “Yarını bugünden düşünmek zaruret ve mecburiyetindeyiz” denilerek, bu amaç için kullanılmak üzere cezaevi için satılan arsanın geri alınabileceği düşünülmüştür.
CEZAEVİ DEĞİL TERMİNAL OLSUN
Değirmendere de cezaevi yapılmak üzere belediye tarafından Hazineye satılan arazide cezaevi yapılmasından vazgeçilmesi üzerine söz konusu alanda bir şehir terminali yapılmasına karar verilir.1966 yılında Terminal konusunun Meclis tutanaklarına yansıması şu şekilde olmuştur;
“Değirmendere’de cezaevi yapılması maksadıyla Belediye tarafından Hazineye satılan arazinin alınarak burada umumi garaj ve terminal binası yapılması düşünülmüştür. Başsavcılık ile yapılan görüşme sonunda cezaevi yapılması düşünülen yerin sanayi bölgesi dahilinde bulunması hasebiyle inşaatına ruhsat verilemeyeceği bildirilmiştir. Bakanlıkça yapılan muhabere sonunda tespit edilen Bahçecik Mahallesindeki arazi, cezaevi yapılmak üzere kamulaştırılmıştır. Bu suretle yer mübadelesi cihetine gidilerek cezaevi sahasında bir terminal ve umumi garaj binası yapılmasına zaruret mevcuttur” denilmiştir.
DEĞİRMENDERE OTOBÜS TERMİNALİ
1972 yılına gelindiğinde Belediye Başkanı Suat Oyman döneminde otobüs terminallerinin Değirmendere’ye nakledilmesi için Belediye Terminali’nin Değirmendere de yaptırılmasına karar verilmiştir. 1973 yılında Terminal inşaatına başlanmış ve 1974 yılında inşaat tamamlanmıştır.
Ancak bu gün Değirmendere de bulunan terminal 1974 yılında yapılan terminal değildir. Zira eski terminal 14 sene hizmet ettikten sonra Trabzon Belediyesi, 1987 yılında aynı alanda Orhan Karakullukçu döneminde İller Bankası Projesiyle yeni bir terminal inşa etmiştir. Şimdi aradan 35 sene geçmiş ve Değirmendere Terminali ömrünü artık tamamlamak üzeredir. Zira Trabzon Büyükşehir Belediyesi yeni Terminal için Trabzon-Maçka karayolu üzerinde yeni bir terminal inşasına başlamış durumdadır. Demek ki bugün itibariyle 48 senedir aynı yerde olan terminalin yerinin değiştirilmesi zamanı gelmiştir.
Fatih Erol
