Zekâ geriliği, genetik faktörlerden çevresel etkenlere kadar birçok nedenle ortaya çıkabiliyor. Ancak uzmanlara göre dünyada önlenebilir zekâ geriliğinin başlıca nedeni iyot eksikliği. Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Dr. Serra Alpözen Yağcı, özellikle gebelik döneminde yaşanan iyot eksikliğinin bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkileyerek kalıcı zihinsel geriliğe yol açabileceğini belirtti. Tiroid hormonlarının temel yapı taşı olan iyot, anne karnından itibaren metabolizmanın ve bilişsel fonksiyonların düzgün çalışması için vazgeçilmez bir mineral. Eksikliği durumunda yalnızca zekâ geriliği değil, düşük, ölü doğum ve doğumsal anomaliler gibi ciddi sonuçlar da görülebiliyor.
Gebelikte iyot eksikliği beyin gelişimini durduruyor
Dr. Serra Alpözen Yağcı, “Hamilelikte iyot eksikliği, bebeğin beyin ve sinir sistemi gelişimini yavaşlatarak geri dönüşsüz hasarlara yol açabilir. Bu durum, yenidoğan hipotiroidisi ve kalıcı zekâ geriliğiyle sonuçlanabiliyor. Dünyada önlenebilir zekâ geriliğinin en önemli nedeni budur” dedi. Uzman, iyot eksikliğinin yalnızca çocukları değil, yetişkinleri de etkilediğini; guatr, hipotiroidi ve hipertiroidi gibi tiroid bozukluklarına neden olduğunu söyledi. Bu hastalıklar yorgunluk, kilo alımı, metabolizma dengesizliği ve kalp çarpıntısı gibi belirtilerle kendini gösterebiliyor.
Yanlış tuz tercihi riski artırıyor
Dr. Yağcı, “İyotlu tuz sağlığa zararlıdır” ya da “deniz tuzu yeterli iyot sağlar” gibi inanışların hatalı olduğunu vurguladı. Türkiye’de iyotlu tuz kullanımı artsa da bazı gruplar hâlâ risk altında. Özellikle et, süt ve yumurta tüketmeyen vegan bireylerde iyot eksikliği sık görülüyor. Uzman, “İyotlu tuzun etkisini korumak için yemek piştikten sonra eklenmeli ve kuru, kapalı ortamda saklanmalıdır” dedi. Hekim önerisi olmadıkça iyotsuz tuz tüketilmemesi gerektiğini de hatırlattı.
Hangi besinler iyot kaynağı?
İyot açısından zengin besinler arasında deniz ürünleri, süt, yoğurt ve yumurta ilk sırada geliyor. Dr. Yağcı, yetişkinlerin günlük 150 mikrogram, hamile ve emziren annelerin ise 250 mikrogram iyot alması gerektiğini belirtti. Haftada birkaç kez balık, günde bir-iki porsiyon süt veya yoğurt tüketilmesi öneriliyor. Ayrıca şalgam, karnabahar ve lahana gibi guatrojenik sebzelerin aşırı tüketiminden kaçınılması gerektiği de vurgulanıyor.
