DÜNYA RAPORU UYARIYOR: TÜRKİYE ALT SIRALARDA

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 2024–2026 Dünya Sosyal Koruma Raporu, ülkelerin emeklilik harcamalarına ayırdığı kaynaklar arasındaki çarpıcı farkları ortaya koydu. Rapora göre, emeklilik harcamalarının milli gelir içindeki payı;

Dünya ortalaması yüzde 8, Avrupa ortalaması ise yüzde 11 civarında. Türkiye ise bu listenin alt sıralarında yer alıyor. Emekliye aktarılan kaynağın dünya ortalamasının gerisinde kalması, sosyal koruma politikalarının sürdürülebilirliği konusunda tartışmaları yeniden gündeme taşıdı.

EMEKLİ SAYISI ARTTI, PAY AZALDI

Türkiye’de emekli nüfusu son 15 yılda dramatik bir artış gösterdi.

  • 2010’da 8,8 milyon olan emekli sayısı, 2024’te 15,9 milyona yükseldi.

  • Nüfus içindeki emekli oranı yüzde 12’den yüzde 18,5’e çıktı.

Buna karşın, emeklilere yapılan aylık ödemelerin GSYH içindeki payı yüzde 6,8’den yüzde 6,1’e geriledi. Uzmanlara göre nüfustaki artışa paralel kaynak aktarımı yapılsaydı bu oran bugün yüzde 10,5 seviyesinde olacaktı. Bu da ortalama emekli aylığının 30 bin liranın üzerinde olabileceği anlamına geliyor.

SGK’YA AYRILAN KAYNAK ERİYOR

Bütçe verileri de tabloyu destekliyor. 2024 yılında:

  • Bütçenin yüzde 11,8’i faiz ödemelerine,

  • GSYH’nin yüzde 2,9’u faize ayrıldı.

Faiz gideri yıl sonunda 1 trilyon 270 milyar TL ile rekor seviyeye ulaştı.

Aynı dönemde SGK’ye yapılan Hazine yardımlarının payı çarpıcı biçimde düştü:

  • 2009’da yüzde 15,1 olan pay, 2024’te yüzde 6,7’ye geriledi.

  • GSYH içindeki pay ise yüzde 4’ten yüzde 1,7’ye düştü.

TÜİK’in yayımladığı sosyal koruma istatistikleri de benzer bir gerilemeye işaret ediyor. Emekli ve yaşlılara ayrılan kaynak 2023’te GSYH’nin yalnızca yüzde 4,4’ü oldu. Bu oran 2019’da yüzde 6,1 seviyesindeydi.

2026 BÜTÇESİNDE ÖNCELİK FAİZ ÖDEMELERİ

2026 bütçe teklifinde SGK’ye ayrılan kaynak ile faiz ödemeleri arasındaki makas daha da açılıyor.

  • Faiz ödemeleri: 2 trilyon 742 milyar TL

  • SGK transferleri: 1 trilyon 872 milyar TL

Artış oranları arasındaki fark dikkat çekici: faiz giderleri yüzde 33,6 büyürken SGK kaynakları yalnızca yüzde 2,6 arttı. SGK’nin toplam bütçe içindeki payının yüzde 9,9’a düşürülmesi ise sosyal güvenlik için ayrılan kaynakların giderek daraldığını gösteriyor.

“SORUN KAYNAK DEĞİL, TERCİH”

Uzmanlar, emeklilik sistemine aktarılan kaynakların azalmasının sosyal bir tercih olduğunu belirtiyor. “Sosyal harcamalar yük değil, haktır” görüşü öne çıkarken, özellikle kirada yaşayan milyonlarca emeklinin geçim sıkıntısının kaçınılmaz hale geldiği vurgulanıyor.

SGK BAŞKANI KAYA’NIN SÖZLERİ TARTIŞMA YARATTI

SGK Başkanı Raci Kaya’nın “Eskiden 50-55 yaşında ölüyorduk, şimdi 78’e geldik” açıklaması kamuoyunda büyük tartışma yarattı. Kaya, prim ödeme süresinin Avrupa’nın çok altında olduğunu belirterek düşük emekli maaşlarının nedenini yaşam süresinin uzamasına bağladı. Ancak bu açıklama, sosyal güvenlik politikalarında yapısal sorunların göz ardı edildiği eleştirileriyle karşılandı.

Kaynak: KARAR