Avrupa Birliği ülkeleri, Türkiye'den gelen ürünleri pestisit, aflatoksin ve Salmonella gibi kalıntılar nedeniyle geri gönderiyor; Greenpeace'in raporu ise iç pazardaki ürünlerin yüzde 33'ünün Türk Gıda Kodeksi'ne aykırı olduğunu, bu durumun çocuklar başta olmak üzere halk sağlığını tehdit ettiğini ortaya koyuyor.
Son yıllarda artan pestisit ve gıda güvenliği sorunu, Avrupa Birliği üye ülkelerinin Türkiye'den gönderilen ürünleri geri çevirmesiyle daha görünür hale geldi. Avrupa Birliği Gıda ve Yem için Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) verilerine göre, 1 Ocak ile 13 Ağustos 2025 tarihleri arasında Türkiye menşeli 250 gıda ürünü için pestisit, aflatoksin ve Salmonella gibi maddeler nedeniyle bildirim yapıldı.
EN ÇOK GERİ GÖNDERİLEN ÜRÜNLER VE ÜLKELER
RASFF verilerine göre, 2025 yılının ilk aylarında Türkiye'den en fazla bildirim alan ürünler arasında kuru incir, Antep fıstığı, asma yaprağı, biber, susam ve fındık gibi ürünler başı çekiyor. Geri bildirimlerin en çok geldiği ülkeler ise Almanya (68), Bulgaristan (29), Hollanda (22), İtalya (21) ve Fransa (17) oldu. Bildirimlerin ana nedenleri arasında pestisit kalıntıları, küf kaynaklı mikotoksinler olan aflatoksin ve okratoksin ile Salmonella bakterisi bulunuyor. Doğruluk Payı'nın 2024 verilerine göre, RASFF'tan en çok bildirim alan ülke Türkiye olmuştu.
GREENPEACE RAPORU: ÜÇ ÜRÜNDEN BİRİNDE KANSER RİSKİ VAR
Greenpeace Türkiye'nin "Pestisit ve Çocuklar" raporu, iç pazardaki ürünlerin durumunu da gözler önüne serdi. İstanbul'daki zincir market ve semt pazarlarından alınan 155 gıda örneğinin yüzde 61'inde birden fazla pestisit kalıntısı tespit edildi. Ürünlerin yüzde 31,6'sında ise hormon bozucu, nörolojik gelişimi etkileyen ve kanserojen olduğu bilinen tehlikeli pestisitler saptandı.
Rapora göre, Türkiye Gıda Kodeksi'ne uygun olmadığı belirlenen ürünlerin oranı yüzde 33 olarak açıklandı. En yüksek pestisit kalıntısı oranına sahip ürünler arasında yüzde 80 ile salamura yaprak, yüzde 70 ile yeşil sivri biber ve yüzde 60 ile ıspanak yer aldı. Araştırma, pestisit maruziyetinin çocuklarda otizm gibi nörolojik bozukluklara yol açabileceğine dikkat çekerken, yetişkinlerde de kanser ve kronik hastalıklara neden olabileceğini belirtiyor.
DENETİMLER YETERSİZ, GERİ DÖNEN ÜRÜNLER İÇ PAZARA MI GİRİYOR?
Diken'in haberine göre, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, gıda denetiminde en iyi denetçinin vatandaş olduğunu savunurken, uzmanlar denetim sisteminin yetersizliğine işaret ediyor. Gıda Politikaları Danışmanı ve Gıda Mühendisi Mete Yolaş, bakanlığa bağlı laboratuvar altyapısının yetersiz olduğunu ve özel laboratuvarların ticari baskılar altında çalıştığını belirtiyor. Yolaş'a göre, Türkiye'deki pestisit limitlerinin Avrupa'dan farklı olması da sorunun temelini oluşturuyor.
Avrupa'dan geri gönderilen ürünlerin akıbetine dair de endişeler bulunuyor. Geri dönen milyonlarca liralık ürünün imha edilmek yerine, işlenmiş gıda olarak (örneğin Antep fıstığından çikolata, domatesten salça) iç pazarda tüketiciye sunulduğu iddiaları gündemde. Bakanlık bu ürünlerin imha edildiğini belirtse de, yetkililer bu konuda detaylı bilgi paylaşmaktan kaçınıyor.
Eski Ziraat Odası Başkanı Özden Güngör ise çözüm olarak, ürünlerin hâllere girişinde kooperatiflere bağlı laboratuvarlarda denetlenmesini ve bakanlığın denetim personelini artırmasını öneriyor. Uzmanlar, Türkiye'nin gıda ve tarım bilimini temelden reddeden bu yaklaşımının, sistemik bir krize yol açtığını ve ancak yeni bir yönetim anlayışıyla çözülebileceğini dile getiriyor.
