Üç yılı aşkın süredir uygulanan Kur Korumalı Mevduat sistemi sona ererken, Merkez Bankası verilerine göre Türkiye’ye maliyeti 60 milyar doları buldu. Uzmanlar KKM için pansumandan öteye gidemedi diyor.
Üç yılı aşkın süredir yürürlükte olan Kur Korumalı Mevduat (KKM) sistemi sona ererken, geride devasa bir maliyet tablosu bıraktı. Merkez Bankası raporları ve bütçe verilerinden yapılan hesaplamalara göre, uygulamanın Türkiye’ye toplam faturası yaklaşık 60 milyar dolar oldu.
KRİZİN EŞİĞİNDE GELEN FORMÜL
KKM, 20 Aralık 2021’de, Türk lirasındaki sert değer kaybını durdurmak amacıyla dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati tarafından duyuruldu. Amaç, dövize olan talebi azaltmak ve TL’ye güveni artırmaktı.
Sistem, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “faizleri düşürme” politikasının yarattığı türbülansın ortasında hayata geçti. 2021 Eylül’ünden itibaren Merkez Bankası politika faizini %19’dan düşürmeye başlamış, bu adım piyasalarda yoğun döviz talebi ve TL’den kaçış dalgası yaratmıştı. Aralık ayında dolar talebi zirveye çıkarken, Merkez Bankası’nın rezerv satışları bile kuru dengeleyememişti.
ZİRVEDEN ÇIKIŞA: 140 MİLYAR DOLARDAN %2 PAYA
Uygulamanın ilk yılında KKM hacmi hızla büyüyerek 140 milyar dolara ulaştı ve toplam mevduatlar içinde %26,2 pay aldı. Ancak 2023 ortalarından itibaren başlatılan kademeli çıkış süreciyle bu oran %2’ye geriledi.
Son verilere göre KKM bakiyesi 477,5 milyar TL seviyesinde ve toplam mevduatın yalnızca %2,04’ünü oluşturuyor.
LİRANIN DEĞER KAYBI DEVAM ETTİ
KKM’nin devrede olduğu yıllarda TL, döviz karşısında art arda sert değer kayıpları yaşadı:
Bu değer kaybı, Hazine’nin üstlendiği kur farkı ödemelerini astronomik seviyelere taşıdı. Böylece sistem, döviz talebini kalıcı olarak azaltmak yerine maliyetli bir “zaman kazanma” aracı hâline geldi.
EKONOMİSTLERDEN ORTAK ELEŞTİRİ: “PANSUMAN TEDBİR”
Birçok ekonomi uzmanı, KKM’nin yapısal sorunları çözmediği konusunda hemfikir:
Dr. Mahfi Eğilmez: “Döviz talebini azaltmadı, sadece öteledi. Kamu maliyesi üzerinde devasa bir yük yarattı.”
Prof. Dr. Emre Alkin: “Kısa vadede kuru frenledi ama orta-uzun vadede Hazine ve Merkez Bankası’nı zayıflattı.”
Prof. Dr. Hakan Kara: “Para politikasının etkisizleşmesine yol açtı, risk primini düşürmek yerine yükseltti.”
Esen Çağlar: “Kur farkı ödemeleri büyük mevduat sahiplerine orantısız avantaj sağladı.”
Uğur Gürses: “TL’yi güçlendirmesi beklenirken, dövize yönelimi teşvik eden beklentileri pekiştirdi.”
POLİTİKA DEĞİŞİKLİĞİ VE KAPANIŞ SÜRECİ
Mayıs 2023 seçimlerinden sonra hükümet, düşük faiz-yüksek enflasyon politikasından vazgeçerek geleneksel para politikalarına yöneldi. Politika faizleri hızla artırıldı; enflasyonun %75’ten %33,5’e düşmesiyle faiz indirim süreci başladı.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, geçtiğimiz günlerde “Çıkış stratejimiz ve sıkı para politikası sayesinde KKM bakiyesi istikrarlı şekilde azalıyor” açıklamasını yaptı.
ARTIK ALTERNATİF DEĞİL
KKM getirilerinin politika faizinin %40’ı ile sınırlandırılması, sistemi TL mevduata karşı cazibesiz hâle getirdi. Şirketler için yeni KKM hesapları 2024 başında tamamen durduruldu. Bankacılar, sistemin resmi takvimden önce bitebileceğini öngörüyor.
