1946 senesinde kurulan Demokrat Parti (DP), 1950 belediye seçimlerinde büyük bir başarı sağlamış ve 20 yıldan fazla süren CHP iktidarını Trabzon Belediyesinde sona erdirmiştir. Bu süreçte DP belediyede artık “tek parti” dir. Zira Trabzon Belediyesinde bütün meclis üyeliklerini kazanmıştır.
1950 senesinde DP’den ilk olarak Hüseyin Çulha belediye başkanı seçilmiş, ancak iki sene sonra dönemini tamamlamadan istifa etmiştir. Ardından Muzaffer Korlu seçilmiş, ancak bir sonraki seçimde o da aday gösterilmemiştir. Her iki belediye başkanının da mecliste aynı partili meclis üyeleri tarafından ciddi tenkitlere maruz bırakıldığını belirtelim. Böylece 1955 belediye seçimlerine gelinmiştir. Şimdi süreci yine Trabzon Büyükşehir Belediyesi Meclis arşivinden takip edelim.
DEMOKRAT PARTİ HESAP VERİYOR
Demokrat Parti, 13 Kasım 1955 tarihinde Belediye seçimlerinden galip çıkmak için yoğun propaganda yapmış ve bu çerçevede CHP ve DP iktidarları döneminde Trabzon’da yapılan hizmetleri karşılaştıran beyannameler hazırlamıştır. Broşürlerde “Demokrat Parti Hesap Veriyor” gibi ilgi çekici başlıklara yer veren DP’lilerin bu çalışmaları başarılı olmuş ve DP Belediye seçimlerinde tekrar galip çıkmıştır. Bu Trabzon Belediyesinde DP’nin ikinci dönemidir.
En yaşlı üye sıfatıyla Meclis’e Başkanlık eden Celal Cansever; “Çok Muhterem Arkadaşlarım” diyerek kısa bir hitapta bulunur; “Belediyemiz hudutları içinde bulunan sayın hemşerilerimizin ikinci defa olarak yüksek itimat ve teveccühlerine teşekkürlerimizi bir borç biliriz. Yeni Meclisimizin bundan evvelki Meclis arkadaşlarımız gibi memleket çapında gösterdikleri sayu gayretin daha üstün bir şekilde tezahür edeceğine imanımız vardır ve buna Cenabı Hakkın inayetiyle muvaffak olacağız” der.
Ardından gizli rey ile yapılan seçimlerde (23) reyle Haluk Çulha Belediye Başkanı seçilir. Bu arada geçen dönemin belediye reisi Muzaffer Korlu’nun bu yeni dönemde de meclis üyesi olduğunu belirtelim.
HALUK ÇULHA KİMDİR?
1923 senesinde Trabzon’da dünyaya gelen Haluk Çulha’nın asıl mesleği tüccarlıktır. Belediye Meclisine ilk defa 1955 seçimleri ile girmiştir. Trabzon Kızılay Cemiyeti ve Şehir Kulübü Başkanlıkları yapmış, DP listesinden XI. Dönem Trabzon Milletvekili olmuş 1960 askeri darbesi ile milletvekilliği sona ermiştir. Aslında Çulha ailesi Trabzon’da iki belediye başkanı çıkarmış bir ailedir. Zira Haluk Çulha,Trabzon Belediyesinde DP döneminin ilk belediye başkanı olan Hüseyin Çulha’nın oğludur.
Belediye Başkanı seçilmesinin ardından kürsüye gelen Trabzon’un yeni Belediye Başkanı Haluk Çulha, kendisine karşı gösterilen itimat ve teveccühe teşekkür ederek, bu itimada layık olmaya çalışacağını ve bu çalışmanın da evvela Allah’ın inayeti ve meclis üyelerinin de kıymetli yardımlarıyla semereli bir şekilde devamına çalışacağını” söyler.
Çulha, semereli bir şekilde mecliste çalışmaya devam edeceğini söyler söylemesine amaHaluk Çulha’nın başkanlığıda, babası gibi uzun sürmez. Zira o da 1957 senesinde başkanlıktan istifa eder. Tutanaklarda Haluk Çulha’nın milletvekili seçimi için istifa ettiği belirtilir. Nitekim 27 Ekim 1957 senesinde yapılan XI. Dönemde Adalet Partisi listesinden Trabzon Milletvekili seçilmiştir. Ancak milletvekilliğinde de dönemini tamamlayamaz. Zira 1960 askeri darbesi ile diğer milletvekilleri gibi onun da vekilliği sona erer.15.07.1995 tarihinde ise vefat eder. Mezarı İstanbul’dadır.
Bu arada not olarak belirtelim; Haluk Çulha’nın seçildiği 1957 genel seçimlerinde 12 Trabzon milletvekilinin tamamı DP listesinden seçilmiştir.
AYASOFYA CAMİNİN ETRAFI MEZBELELİK
Haluk Çulha döneminde meclis görüşmelerinde dikkatimizi çeken bir konu Ayasofya Camii ile ilgili bir mesele olmuştur. Konunun meclis tutanaklarına yansıması bir önerge dolayısıyladır. Yapılan açıklamalar bakalım nasıl olmuş;
Memleketimizin tarihi eserlerinden biri olan Ayasofya Camii civarı bu gün (1956 Senesinde) mezbelelik haldedir. Memleketimize gelen her turistin ilk ziyaret ettiği Bizanslılardan kalma tarihi esrin avlusunda sahibi aynı iki küçük ev vardır. Zamanında caminin vakfı olan bu yer her nasılsa şimdi içinde bulunan adamın eline geçmiştir. Pek perişan durumda olan bu yerin cüz’i bir para ile istimlaki mümkündür, denilmiş ve avludaki iki evin kamulaştırılarak Caminin çevre duvarlarının onarılmasına karar verilmiştir.
Fakat 1956 yılında Ayasofya Caminin sadece etrafının değil, bizzat tarihi eserin de iç açıcı vaziyette olduğu söylenemez. Zira tutanaklara göre mahalle halkının yardımlarıyla tamir edilmeye çalışıldığı görülüyor. Fakat imkânsızlığa bakın ki, mahalle muhtarlığı Belediye elinde mevcut bulunan yıkılan enkazlardan elde edilen çıkma, kırıklı kiremitleri talep eder. Belediye de Caminin onarımı için 1500 adet kiremidi (15) lira bedelle Ayasofya Mahallesi Muhtarlığına teslim eder.
Ayasofya Camiinin bu durumuna nihayet hükümet el atmış 12.08.1957 tarihinde İngiliz DavitWinfield tarafından Trabzon’daki Ayasofya Camiinin mozaiklerinin temizlenerek meydana çıkarılmasına Bakanlar Kurulu tarafından izin vermiştir.1958 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edinburg Üniversitesinin iş birliği ile Ayasofya, restore edilmeye başlanmıştır. 1962 Yılında yenileme çalışmaları tamamlanmış ve 1964 yılından sonra cami olarak değil müze olarak ziyarete açılmıştır.
BANKALAR CADDESİ
Bugün şehrimizin en önemli caddelerinden Maraş Caddesi, bir bankalar caddesi görünümündedir Ve Trabzon Büyükşehir Belediyesi tarafından caddenin yayalaştırılma çalışması tüm hızıyla devam etmektedir. 1956 yılında Haluk Çulha döneminde bankaların bu cadde üzerinde arsa satın almasıyla, “Maraş Caddesi’nin bir bankalar caddesi olarak modern binalarla süslenme” yönünde ilerlediği belirtilmektedir.
Haluk Çulha döneminde bir başka dikkat çeken olay da Şehrin doğu sınırının değiştirilmesidir. 1956 senesinde Trabzon Belediye sınırı 2 Nolu Çömlekçi Mahallesi sınırına kadardır. Verilen önergede;“Şehrin merkezinde son zamanda artış kaydeden nüfus kesafeti yüzünden meydana gelen mesken ihtiyacına cevap vermek ve aynı zamanda evsiz hemşerilerimizi birer mesken sahibi kılabilmek, ancak mevcut 2 Nolu Çömlekçi Mahallesi’nin bitişiğindeki bir kısım arazinin diğer mahallak meyanında Belediye hudutları içine alınmak suretiyle olabileceği aşikârdır”denilmiş ve sınır değişikliği mecliste kabul edilmiştir.
Yine Trabzon’da asri bir cezaevi yapılması için ilk girişimler Haluk Çulha döneminde başlanmış, ancak yer olarak sonradan vazgeçilecek olan Sülüklü Mezarlığı karşısındaki yer belirlenmiştir. Hatırlayalım, o yıllarda Ortahisar’da bugün Hüseyin Kazaz Kültür Merkezi denilen bina cezaevi olarak kullanılmaktadır.
TRABZON HAVAALANI
Bu arada Havalimanın da Haluk Çulha döneminde tamamlanarak açıldığını belirtelim. Aslında havaalanıdüşüncesinin uygulama aşamasına geçişi 1949 yılında olmuştur. Özellikle dönemin Trabzon Valisi Necmettin Ergin’in çalışmaları sonucu bakanlıktan gereken izin alınarak havaalanı yapılacak alanın istimlak çalışmaları başlatılmıştır. İnşaat yapılacak alanın kesin olarak tespit edilmesi için biri Amerikalı ikisi Türk, üç kişiden oluşan bir heyet Trabzon’a gelerek, eski ismi Hos olan saha üzerinde incelemelerde bulunmuştur. 1949 yılında başlayan çalışmalar 21 Haziran 1957 de tamamlanmış ve Havaalanının açılışı yapılmıştır.
Son olarak Trabzon’da Opera Binası olarak bilinen ancak aslında sinema binası olan yapının İmar planı doğrultusunda yıkılması Haluk Çulha döneminde de gündem olmuştur.
Ancak Belediye’nin kamulaştırdığı Lale Sineması’nın tamiratının devam etmesi nedeniyle, şehrin sinema ihtiyacı da göz önüne alınarak binanın yıkılmasının şimdilik mahzurlu bulunması mütalaa edilerek, teklif geri çekilmiştir.
HALUK ÇULHA İSTİFA EDİYOR
Bir de tutanaklarda dikkat çeken bir husus da Haluk Çulha’nın bazı uygulamalarına mecliste gösterilen sert tepkidir. Her zamanki gibi başkana en sert tepkiyi eski belediye başkanı olan meclis üyesi Muzaffer Korlu göstermiştir. Mesela Çulha’nın meclis salonunu başkanlık makamı yapmasına “Atatürk, İnönü, Celal Bayar, hep sizin beğenmediğiniz o odada ağırlanmış bu şehre ve bu şehir halkına iltifat etmişlerdir” demiştir.
Tutanaklara yansıdığına göre Muzaffer Korlu, Haluk Çulha’yı sayfalar dolusu tenkit eder. Çulha’yı hukuka uymamakla, sorumluluklarının bilincinde olmamayla itham eder. Korlu, tenkitlerini “Ümit ve temenni ederim ki bundan böyle vazifelerinizi, mesuliyetlerinizi daha ziyade müdrik olarak ve hassasiyetle ifa edersiniz” diye bitirir.
Sonra ne oldu diye merak edenler için söyleyelim; Haluk Çulha mecliste aldığı bu tenkitlerden bir ay sonra istifa eder. Ancak istifa sebebi milletvekili adaylığıdır. Böylece Haluk Çulha’nın belediye başkanlığı 22 ay sürmüştür.
Fatih Erol
