Trabzon’u etkileyen doğal afetleri incelediğimiz Mazideki Trabzon sayfamızda bu hafta 1959 yılını hatırlatacağız. Zira 1959 senesi, Trabzon’da ölümlere neden olan afetler içerisinde en fazla can kaybı yaşanan 5 seneden bir tanesidir. Hatırlanacak olursa;

1909 senesinde meydana gelen Tabakhane Deresi taşkınında 15 kişi,

1929 Of-Sürmene selinde 148 kişi,

1990 yılı selinde 56 kişi,

1998 yılı Sürmene/Beşköy ağırlıklı olarak oluşan sel de 50 kişi hayatını kaybetmiş, kayıpların önemli bir kısmının cenazesi dahi bulunamamıştır.

1959 senesinde ise Trabzon genelinde meydana gelen sel ve taşkınlarda ölen insan sayısı 17 kişidir. Olay nasıl olmuş, nerelerde olmuş, gelin hep birlikte 1959 yılına gidelim.

İNSANLAR DOĞDUKLARI TOPRAKLARI TERK ETTİLER

1959 senesinde meydana gelen büyük boyutlu sel ve heyelan Çaykara ve Maçka ilçelerini olumsuz etkilemiştir. Bu felakette can kaybı olmuş ve pek çok aile evsiz kalmış ve toprak  zayiatı vermiştir. Bunun üzerine 1965 yılında Çaykara’nın Şahinkaya, Karabaş ve Ulucami köylerinden 408 aile afetler yasasına göre Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca Hatay ili Kırıkhan ilçe merkezine yerleştirilmişlerdir.

RESİM: Uzungöl’den Van’a yapılan göç

Yine 1959 sel felaketi sonrası evsiz ve arazisiz kalan Çaykara’nın Baltacı ve Uzungöl köylerinden topraksız 145 aile Çaykara’dan Van’ın Özalp ilçesinde inşa edilen iki örnek köye yerleştirilmişlerdir. Dönerdere adını taşıyan 85 hanelik, Emek adını taşıyan 75 hanelik olan bu köylere Çaykara’dan 16 ailenin daha nakledilmesi planlanmıştır. İlki 275, ikincisi 366 kişilik iki kafile halinde nakledilen göç, üç gün iki gecelik yolculuktan sonra yeni mekânlarına yerleşmişlerdir.

ÇAYKARA VE MAÇKADA 9 KİŞİ ÖLDÜ

RESİM: Bir zamanlar Maçka

1959 senesinde meydana gelen selde Çaykara ve Maçka ilçelerinde  10.371 dönüm arazi selden zarar görmüştür. Bakanlıktan gönderilen jeolog tarafından Çaykara ve Maçka kazalarında yapılan araştırma raporuna göre;

“Çaykara kazasının 400 haneden oluşan Şahinkaya (Şur köyünde), 185 hanelik Babayurus Mahallesi ve civarı ve aynı kazanın Ulucami ve Kabataş (Fotinos) köylerinde toplam 200 hanenin, Maçka kazasının Bahçekaya (Olasa) köyünün Orta ve Aşağı mahallelerinin tamamı ve Başkurt (Murlu) köyünden de 27 hanenin sel ve heyelan tehlikesi mevcut olduğu tespit edilmiştir. Bu köylerde halkın evlerinde oturmaları tehlikeli görülerek mera ve yaylalarda yaz aylarını geçirmeleri için evleri tahliye edilmiştir. Yapılan tetkikatta köylerde umumi olarak 9 ölü, yıkılan ve hasara uğrayan 89 ev, 92 dükkân, 38 okul, bir cami, 19 Değirmen tespit edilmiştir.” 

RESİM: Bir zamanlar Çaykara

YOMRA VE ARAKLI’DA DA ÖLÜM OLDU

1959 senesinde meydana gelen sellerden sadece Çaykara ve Maçka ilçeleri etkilenmemiş, sel diğer ilçelerde de hasara neden olmuştur. Nitekim 1959 yılına ait bir arşiv belgesinde şu bilgilere yer verilmiştir;

“19-20 Mayıs 1959 gecesi yağan şiddetli yağmurlar neticesinde Akçaabat kazasının Akçakale karakoluna bağlı Üzümlü köyünden Tevfik Altın’ın evini sel basmış, 3 yaşındaki kız çocuğu kurtarılamamıştır.

Yomra kazasına bağlı Kılıçlı Köyünün Ağrıt mevkiindeki yaylasında bir anne ve iki çocuğu ile 17 büyük baş hayvanı binanın çökmesi ile enkaz altında kalarak ölmüştür.

Araklı kazasının Yassıkaya köyünden 3 yaşlarında bir çocuk sele kapılarak boğulmuştur. Aynı kazaya bağlı Dul köyünden 2 ev hasara uğramış bunlardan bir tanesi çökmüştür. Çöken evin enkazı arasında bir kadın ve 1 çocuk ölmüştür. Yine bu kazaya bağlı Pervane köyünde sel dolayısı ile iki ev yıkılmış, can kaybı olmamıştır. Dağbaşı nahiye merkezinde 2 dükkân, 1 ilkokul binası yıkılmıştır.

RESİM: 1960 Araklı’dan bir görüntü

Çaykara kazasının Kazandıran Yaylası’ndan gelmekte olan Gülen köyünden bir kadın ile bir çocuk sele kapılarak boğulmuşlardır. Çaykara kazasının kenarlarındaki bazı otel ve binalar sel tarafından götürülmüştür. Hasara uğrayan bazı köyler tahliye edilmiş ve vatandaşlar hükümet konağına yerleştirilmiştir. Vilayet çevresi dahilinde bulunan birçok köprü sel dolayısı ile hasara uğramış ve yollar geçit vermez hale gelmiştir. Bütün karayolları trafiğe kapanmıştır.”

17 KİŞİ ÖLDÜ BİNALAR YIKILDI

1959 senesine ait bir başka arşiv belgesine göre 19/20 Mayısgecesi yağan çok şiddetli yağmurların husule getirdiği sel tahribatının teferruatı şu şekilde verilmiştir: Çaykara ve Maçka ilçelerinde 9 kişi, Araklı da 4 kişi, Yomra da 3 kişi, Akçaabat’ta 1 kişi olmak üzere 17 kişi ölmüştür. Ayrıca Vakfıkebir’de 1, Araklı’da 3 Yomra’da 2, Of’ta 5 olmak üzere 11 ev yıkılmış, bu ev halkı çadırlara yerleştirilmiştir.

1959 seli ile ilgili dönemin Halk gazetesine yansıyan başka bir bilgiye göre, 19 Mayıs 1959 tarihinde Değirmendere’nin taşması ile Ayvasıl pazarında 37 dükkân, 4 ardiye, 3 ev tamamen yıkılmış, Hoşoğlan (Akoluk) Çarşısında sadece cami ayakta kalabilmiştir. Bunun dışında Değirmendere’nin sol tarafındaki 300 metre genişliğindeki alan tamamen sular altında kalmış, civar tamamen sular altında kaldığı için Karayolları işçi ve memurları daireye gidememiş, daire mecburen tatil yapmıştır.

RESİM: Değirmendere ve Erzurum yolu 1920’li yıllar