Alerjik rinit nedir, nasıl ortaya çıkar?
Alerjik rinit; burun iç yüzeyini kaplayan mukozanın, normalde zararsız olan bazı maddelere karşı aşırı duyarlılık göstermesiyle oluşan kronik bir rahatsızlıktır. Bu maddeler genellikle solunum yoluyla alınan polen, ev tozu akarları, hayvan tüyü veya küf sporları gibi alerjenlerdir. Bağışıklık sistemi bu maddelere karşı yanlışlıkla savunma mekanizmasını devreye sokar ve bu da iltihabi bir yanıtın oluşmasına yol açar.
Hastalık mevsimsel olabilir; özellikle ilkbahar ve yaz aylarında yoğunlaşan polenlerle tetiklenir. Bazı kişilerde ise yıl boyunca devam eden kronik bir hal alabilir. Genetik yatkınlık en önemli risk faktörlerinden biridir. Ailede benzer alerjik rahatsızlıkların olması, kişinin alerjik rinite yakalanma ihtimalini artırır.
Alerjik rinit belirtileri nelerdir?
Alerjik rinitin belirtileri çoğu zaman soğuk algınlığıyla karıştırılabilir. Ancak dikkatli bakıldığında bazı ayırt edici özellikler taşır. En yaygın görülen belirtiler şunlardır:
Sürekli ya da sık aralıklarla hapşırma
Şeffaf burun akıntısı ve burun tıkanıklığı
Gözlerde sulanma, kaşıntı ve kızarıklık
Boğazda ve damakta kaşıntı hissi
Baş ağrısı ve koku alma duyusunda azalma
Uykusuzluk, halsizlik ve dikkat dağınıklığı
Bu belirtiler polen mevsiminde yoğunlaşabileceği gibi, yıl boyu ev ortamındaki alerjenlere maruz kalınmasıyla da sürebilir. Özellikle sabah saatlerinde semptomların daha yoğun hissedilmesi tipiktir.
Alerjik rinite ne sebep olur?
Alerjik rinitin temel nedeni, bağışıklık sisteminin çevredeki bazı maddelere karşı aşırı ve hatalı tepki vermesidir. Bu maddeler genellikle havada asılı kalan ve solunum yoluyla buruna ulaşan mikroskobik alerjenlerdir. En sık karşılaşılan tetikleyiciler:
Polenler: Ağaç, çim ve yabani otların yaydığı mikroskobik tozlar
Ev tozu akarları: Halılar, yastıklar, yataklar gibi tekstil yüzeylerinde yaşar
Hayvan tüyü ve deri döküntüleri: Özellikle kedi ve köpeklerde yaygındır
Küf sporları: Nemli, havalandırması yetersiz ortamlarda çoğalır
Çevresel faktörler, özellikle hava kirliliği, sigara dumanı ve kent yaşamının getirdiği iç ortam kısıtlılığı, alerjik rinitin şiddetini artırabilir. Genetik yatkınlık da unutulmamalıdır. Ailede astım, egzama veya alerjik rinit öyküsü olan bireylerde görülme riski daha yüksektir.
Tedavi ve yaşam tarzı önerileri
Alerjik rinit tamamen ortadan kaldırılamasa da, şikâyetler kontrol altına alınabilir. Tedavi planı genellikle semptomların şiddetine, süresine ve kişisel yaşam koşullarına göre şekillendirilir. Uygulanan başlıca yöntemler şunlardır:
Alerjenlerden uzak durmak: Polen sezonunda dışarı çıkmamak, evde toz kontrolü sağlamak
İlaç tedavisi: Antihistaminikler, kortizon içeren burun spreyleri ve dekonjestanlar sıkça kullanılır
Alerji aşısı (immünoterapi): Uzun vadede bağışıklık sisteminin alerjene karşı tolerans geliştirmesi sağlanır
Destekleyici önlemler: Hava filtreleri kullanmak, evi düzenli havalandırmak, halı ve peluş oyuncaklardan uzak durmak
Düzenli temizlik, yaşam alanlarının iyi havalandırılması ve nem kontrolü gibi önlemler, belirtileri hafifletmede oldukça etkilidir. Şikâyetlerin şiddetlenmesi durumunda bir Kulak Burun Boğaz (KBB) ya da alerji uzmanına başvurmak önemlidir.
