Eğitim terimleri sözlüğünde ödül, “İyi bir çalışma, üstün bir başarı gösteren öğrenci, öğretmen ve yöneticilere verilen armağan” biçiminde tanımlanmıştır. Öğrencilerin “iyi davranışlarına” ödülle tepki vermek, onların “daha iyi” davranmalarına katkı yapıyorsa-ki yapıyor-, ödülü kullanmanın ne zararı vardır? Biz her şeyi abarttığımız gibi, ödülü de abarttık. Bu doğru. Yani çocuğun her davranışına bir maddi ödülle karşılık vermeye başlamak, bu işi abartmak demektir.

Böyle bir abartıyı kimse kabul etmez. Ama çocuğun yaş ve olgunluk seviyesine uygun olarak ortaya koyduğu “iyi davranışları” ödüllendirmenin, çocukları “adam” yerine koymak olduğunu söylemek gerekir. Hepimizin “adam” yerine konma isteği olduğu gibi, çocukların da yaptığı işlerin ödülle karşılık bulması, onların da adam yerine kondukları anlamına gelir.  Hangi insan, yaptığı işin sonunda bir takdir almasından memnun olmaz? Yaşı ve olgunluk düzeyi ne olursa olsun, insan mutlaka takdir edilmek ister. Bu takdir edilmek ödüllendirilmekten başka bir şey değildir.

Ama bu işi abartacak düzeye getirirseniz, artık her işten sonra mutlaka bir karşılık beklentisi içine girmiş olursunuz. Böyle bir durum elbette kabul edilemez. Ama ödül sadece maddi şeylerden ibaret olarak kabul ediliyorsa, bu doğru değildir. Çocuğa iyi bir davranışı karşısında “aferin”, “teşekkür ederim” gibi sözel tepkiler vermek de ödüle girer. Bu ödüller, eğitim bilimciler tarafından önemli pekiştireçler olarak kabul edilmektedir. Buna göre, ödülü olmayan eğitimde “aferin”, “teşekkür ederim”, “çok iyi” gibi geribildirimler olmayacak demektir.

Bu tür geribildirimlerin olmadığı eğitim, gerçekte eğitim olmaz. Geleneksel eğitim anlayışında cezanın daha çok öne çıkarıldığını biliyoruz. Buna tepki olarak ortaya çıkan modern eğitimde de cezanın yerine ödül öne çıkarılmaya başlandı. Ne var ki, ödülü çok abarttık. Artık çocuklar o hale geldi ki, yemeğini yediği zaman, hemen bizden bir ödül bekler hale geldiler. Böyle bir durum elbette kabul edilemez. Modern eğitimde abartılı bir şekilde kullanılan ödül, daha sonra tümüyle ortadan kaldırılmak istenmiştir. Oysa ödülü gereği gibi kullanmanın yollarını aramak, daha pedagojik bir tutum olacaktır.

Eğitimde ödül de ceza da var. Önemli olan bunların yeri ve zamanı geldiğinde dozunda kullanmasını bilmektir. İnsanın yaradılışında ödülle tatmin olma vardır. Çocukları ödülle tatmin ederek eğitimde istenilen hedefe ulaşmak daha çabuk olabilir. Eğitimde ödül her zaman vardı, bugün de var. Çünkü insanın doğası(fıtratı) değişmemiştir. Onun için ödülsüz de cezasız da eğitim olmaz!