Psikolog Merve Ak, manipülasyonun psikolojisini, erken uyarı işaretlerini ve sağlıklı çıkış yollarını Taka Gazetesi’ne anlattı. Manipülatif ve Mağdur Rolü Oynayan Partnerlerle İlişkiler Üzerine Özel Röportaj
TAKA: Merve Hanım, öncelikle manipülasyonun ne olduğunu ve bir ilişkide manipülatif davranışları nasıl tanıyabileceğimizi açıklayabilir misiniz?
Psikolog Merve AK : Tabii. Manipülasyon, bir kişinin kendi çıkarları doğrultusunda karşısındakini bilinçli ya da bilinçsiz şekilde yönlendirmesi ve kontrol etmesidir. İlişkilerde ise genellikle karşı tarafı suçlu hissettirmek, gerçekleri çarpıtmak, sürekli mağdur rolüne bürünmek gibi davranışlarla kendini gösterir. Örneğin, sizin davranışlarınızı abartarak size sürekli “Suçlu senmişsin gibi hissettiriyorsa” bu manipülasyon işaretidir.
TAKA: Peki, mağdur rolü oynamak ne anlama gelir? Bu davranışın psikolojik kökenleri nelerdir?
Psikolog Merve AK :Mağdur rolü, kişinin yaşadığı sorunların sorumluluğunu almak yerine kendini sürekli haksızlığa uğramış, kırılmış biri gibi göstermesidir. Psikolojik olarak bu, sorumluluktan kaçmak, dikkat çekmek ya da duygusal kontrol sağlamak için kullanılan bir savunma mekanizmasıdır. Çoğunlukla çocuklukta yaşanan duygusal ihmal ya da aşırı eleştiri, bu kalıbın gelişmesinde rol oynar.
TAKA: Böyle bir partnerle uzun süreli ilişki yaşamanın kişide yarattığı etkiler nelerdir?
Psikolog Merve AK: Bu tür ilişkilerde kişi özgüvenini yitirir, kronik suçluluk duyar, kendini değersiz hisseder. Zamanla duygusal tükenme yaşar ve bazen depresyon veya anksiyete gibi psikolojik sorunlar gelişebilir. Kendi hislerinden şüphe etmeye başlamak, kişilik erozyonunun belirtilerindendir.
TAKA: Manipülatif partnerlerin en çok kullandığı yöntemler nelerdir?
Psikolog Merve Ak: En yaygın yöntemler arasında gaslighting, yani kişinin gerçeklik algısını sarsmak, suçluluk yükleme, sessizlikle cezalandırma, duygusal şantaj ve sürekli mağdur hikayeleri anlatma vardır. Bunlar kişinin üzerindeki kontrolü artırmak için kullanılır.
TAKA: Peki, partnerinin manipülatif olduğunu fark eden biri neden ilişkiden kolay kolay ayrılamaz?
Psikolog Merve Ak: Manipülatif kişiler, inişli çıkışlı davranışlarla bağımlılık yaratırlar. Sevgi gösterisi ve soğukluk arasında gidip gelirler, bu da duygusal bağımlılık oluşturur. Ayrıca mağdur rolündeki kişinin yarattığı suçluluk duygusu da ayrılmayı zorlaştırır.
TAKA: Bu davranışların psikolojik arka planında genellikle ne tür çocukluk deneyimleri veya kişilik yapıları yatar?
Psikolog Merve Ak: Genellikle çocuklukta duygusal ihtiyaçların karşılanmaması, aşırı eleştiri veya kontrolcü ebeveynler bu davranışların temelini oluşturur. Narsistik ve borderline kişilik yapılarıyla da ilişkili olabilir. Bu kişiler, duygusal ihtiyaçlarını karşılamak için manipülasyonu bir strateji olarak kullanabilirler.
TAKA: Mağdur rolünü oynayan insanlar çoğunlukla bu davranışlarının farkında mıdır?
Psikolog Merve Ak: Bazıları evet, özellikle bilinçli manipülatörler. Ancak çoğu kişi bunu bir baş etme mekanizması olarak içselleştirir ve farkında olmaz. Bu da değişim sürecini zorlaştırır.
TAKA: Böyle bir ilişki içinde olduğumuzu gösteren erken uyarı işaretleri nelerdir?
Psikolog Merve Ak: Sürekli özür dilemek, hep karşı tarafın haklı olduğunu düşünmek, duygularını ifade ettiğinde karşı tarafın hemen kendini mağdur hissetmesi, karar vermede zorlanmak ve kendini değersiz hissetmek erken işaretlerdir.
TAKA: Toplumda bu tür manipülatif davranışların yeterince fark edilmemesinin sebebi sizce nedir?
Psikolog Merve Ak: Toplumumuzda acı çekmek, fedakârlık ve sabretmek aşkın göstergesi olarak yüceltilir. Bu da mağduriyeti romantize eder ve manipülatif kişilerin işini kolaylaştırır. Gerçek sevgi özgürlük ve saygıyı gerektirir; bu algının yerleşmesi gerekiyor.
TAKA: Böyle bir ilişkide olduğumuzu gösteren erken uyarı işaretleri nelerdir?
Psikolog Merve Ak: Erken uyarı işaretleri aslında ilişkideki dengenin bozulduğunu ve manipülasyonun başladığını gösterir. Bunlar arasında:
• Sürekli özür dileme ihtiyacı hissetmek ve kendini hatalı görmek,
• Karşı tarafın duygularını sürekli önceliklendirmesi ve sizin hislerinize yer vermemesi,
• Sizin duygularınızı ifade ettiğinizde partnerin kendini hemen mağdur hissetmesi ve konuşmayı kendi sorunlarına çevirmesi,
• Karar verme süreçlerinde sürekli kendi isteklerinin öncelikli olduğunu dayatması,
• Siz ne yaparsanız yapın yetersiz ve suçlu hissetmeniz,
• İlişkide şeffaflığın ve açıklığın azalması,
• Karşı tarafın gaslighting (gerçekleri çarpıtma) yapması; örneğin “Böyle demedim, öyle hissetmen senin sorunun” demesi,
• Duygusal sessizlik ve cezalandırma davranışları.
Eğer bu işaretleri yaşamaya başladıysanız, ilişkinizde sağlıksız bir dinamik oluşmaya başlamış demektir ve dikkatli olmak gerekir.
TAKA: Partnerinin sürekli “hep ben mağdurum” tavrı içinde olduğunu fark eden biri ne yapmalı?
Psikolog Merve Ak: Öncelikle, bunu kişisel algılamamalı. Mağdur rolü oynayan kişi genellikle sorumluluktan kaçmak için bu tavrı kullanır. Yapılacaklar:
• Duygusal sınırlar koymak çok önemli; örneğin, kendinizi suçlu hissettiğiniz anlarda mesafe koyabilirsiniz.
• Durumu sakin ve net şekilde dile getirmek; “Seni anlıyorum ama bu konuda sorumluluğu paylaşmamız gerekiyor” gibi.
• Kendi duygularınızı ve ihtiyaçlarınızı önemseyip ifade etmekten çekinmemek.
• Gerekirse psikolojik destek almak; böylece ilişkideki bu döngüyü fark edip çıkış yolları üzerinde çalışabilirsiniz.
• Eğer partner değişime kapalıysa ve sürekli mağduriyet yaratıyorsa, ilişkinin sınırlarını yeniden değerlendirmek, hatta uzaklaşmak en sağlıklı çözüm olabilir.
• Unutmayın, sürekli mağdur rolü ilişkide dengeyi bozar ve sizi yıpratır. Kendi iyiliğiniz için duruma karşı bilinçli olmak gerekir.
TAKA: Manipülatif ilişkilerden çıkmak isteyen bir kişiye hangi psikolojik destek yollarını önerirsiniz?
Psikolog Merve Ak: Manipülatif ilişkilerden çıkmak çoğu zaman kolay değildir, çünkü ilişki içinde derin bir duygusal bağımlılık oluşmuştur. Bu yüzden profesyonel destek almak çok önemlidir. Öncelikle, bireysel psikoterapi kişinin kendini tanıması, özgüvenini yeniden kazanması ve ilişkideki dinamikleri fark etmesi için çok faydalıdır.
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), travma odaklı terapi ve duygu odaklı terapi gibi yöntemler özellikle etkili olabilir. Ayrıca destek gruplarına katılmak, benzer deneyimlerden geçen kişilerle dayanışma sağlamak iyileşme sürecini hızlandırır.
Unutulmamalıdır ki, iyileşme sabır ve emek gerektirir; kişinin kendi sınırlarını tanıması ve koruması öğrenilmelidir.
TAKA: Böyle bir ilişki geçmişi olan biri, bir sonraki ilişkisine nasıl sağlıklı bir şekilde başlayabilir?
Psikolog Merve Ak: Öncelikle, geçmiş ilişki deneyiminden öğrenmek ve kendini affetmek gerekir. Yeni ilişkiye başlamadan önce, kendi değerlerinizi, sınırlarınızı ve ihtiyaçlarınızı netleştirmek çok önemlidir.
Kendinize zaman tanıyın, acele etmeyin. Ayrıca yeni ilişkiye başlamadan önce bireysel terapi almak ya da kişisel gelişim üzerine çalışmak, sağlıklı iletişim becerileri geliştirmek çok faydalı olur.
İlişkide “kendin olma” özgürlüğünün ve karşılıklı saygının önemini unutmamak, kırmızı bayrakları erken fark etmek ve sınır koyabilmek sağlıklı bir başlangıç için kritik.
TAKA: Bu tür manipülatif kişilerle sınır koymak mümkün müdür, yoksa ilişkiden tamamen çıkmak mı en sağlıklı olanıdır?
Psikolog Merve Ak: Sınır koymak teorik olarak mümkündür ve çoğu zaman ilişki içinde korunması gereken sağlıklı bir mekanizmadır. Ancak manipülatif partnerler sınırları zorlamaya ve aşmaya meyillidir. Bu da kişinin sınır koyma becerilerini sürekli test eder ve zorlaştırır.
Eğer partner sınırlarınıza saygı göstermiyor, sizi sürekli suçluyor veya mağduriyet rolünü sürdürüyorsa, sınır koymak tek başına yeterli olmayabilir. Böyle durumlarda, kişinin kendisini koruması için ilişkiden uzaklaşması en sağlıklı seçenek olur.
Her zaman öncelik kendinizi korumak ve ruhsal sağlığınızı korumaktır. Sınır koymak bir araçtır; işe yaramadığı noktada uzaklaşmak bir gerekliliktir.
