Stres, hayatın olağan akışında bireyin fiziksel, duygusal ve zihinsel sınırlarının zorlanmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Doğru yönetildiğinde motivasyon ve performansı artıran bir güç kaynağına dönüşebilir. Klinik Psikolog Burçin Deniz, stresin hem tetikleyici hem de uyarıcı yönleri olduğunu belirterek, insanların bu süreci sağlıklı yönetmeleri gerektiğini söyledi. Stresin olumsuz etkilerinden korunmak ve enerji seviyesini yüksek tutmak için bazı stratejilerin uygulanmasının kritik olduğunu vurguladı.
STRESİN AŞAMALARI VE BELİRTİLERİ
Stres genellikle üç aşamada kendini gösterir: alarm, direnme ve tükenme. Alarm aşamasında kalp hızlanması, ellerin terlemesi gibi bedensel tepkiler görülür; vücut ‘savaş ya da kaç’ moduna geçer. Direnme aşamasında, kişi strese uyum sağlar ve çözüm üretmeye çalışır; örneğin zor bir projeyi tamamlamak için konsantrasyon artar. Tükenme aşamasında ise enerji kaynakları tükenir, yorgunluk, kaygı ve fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkar. Stresin belirtileri fiziksel (baş ağrısı, kas gerginliği), zihinsel (dikkat dağınıklığı, karar vermede zorlanma), duygusal (kaygı, sinirlilik, üzüntü) ve sosyal (iletişim azalması, ani tartışmalar) olarak kendini gösterir.
STRESLE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ
Problem odaklı başa çıkma, stresin kaynağını çözmeye yönelik aktif bir yaklaşımdır. Bu yöntemde kişi, stresi yaratan durumu analiz eder, çözüm yolları üretir ve somut adımlar atar. Örneğin, sınav kaygısı yaşayan bir öğrenci, eksik konularını tamamlamak ve zaman çizelgesi oluşturmak gibi planlar yapabilir. Duygu odaklı başa çıkma ise stresin kaynağını değil, duygusal etkilerini düzenlemeyi hedefler. “Kontrol edebildiklerim/edemediklerim” ayrımını yaparak enerji ve odağı kontrol edilebilen şeylere yönlendirmek, stresi azaltır ve çözüm odaklı yaklaşımı güçlendirir.
STRESTEN KORUNMAK İÇİN PRATİK ÖNERİLER
Klinik Psikolog Burçin Deniz, stresi azaltmak için uygulanabilecek yöntemleri şöyle sıraladı:
-
Hayır demeyi öğrenin: Gereksiz veya düşük öncelikli işleri nazikçe reddedin.
-
Önceliklendirme yapın: Görevleri önem ve aciliyetine göre sıralayın, kısa molalar verin.
-
Sağlıklı alışkanlıklar edinin: Düzenli uyku, egzersiz ve dengeli beslenme.
-
Planlı iletişim kurun: Sorunları ve ihtiyaçları zamanında ve net iletin.
-
Küçük başarıları kutlayın ve çözüm odaklı olun.
-
Hobiler ve ilgi alanlarına zaman ayırın, iş-özel hayat sınırlarını belirleyin.
-
Değişen planlara uyum sağlayın ve mükemmeliyetçi olmayın.
Bu yöntemler, bireyin hem zihinsel hem de duygusal enerjisini korumasına ve stresi sağlıklı şekilde yönetmesine yardımcı olur.
