Türkiye genelinde ticari kiralarda yaşanan hızlı artış, perakende sektöründe adeta alarm zillerini çaldı. Enflasyonun altında kalan satışlar ve kontrolsüz kira talepleri, zincir mağazalardan küçük esnafa kadar herkesi derinden etkiliyor. İstanbul’un dünya çapında kiraların en fazla yükseldiği şehir haline gelmesi, mülk sahipleri ile kiracılar arasında gerginliği artırırken, her üç markadan ikisinin mahkemeye başvurmak zorunda kaldığı belirtiliyor. Küçük esnafın ise sektörde tutunma süresi üç yıla kadar düştü.
Markalar maliyetleri yönetemiyor
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, perakendecilerin artık maliyetleri kontrol edemez hale geldiğini ve mahkeme süreçlerinin kaçınılmaz olduğunu söylüyor. Altı kata kadar çıkan kira artış taleplerine dikkat çeken Öncel, “Sabit kira ve cirodan pay ödememize rağmen bu talepler geliyor” diyerek tepkisini dile getirdi.
Öncel, AVM’lerdeki adaletsiz kira kıyaslamalarının da dava konusu olduğunu belirterek sektörün “kontrollü zarar” dönemine girdiğini ifade etti. Çözüm olarak ise devletin mülk sahiplerinin gelir vergisinde indirime gitmesini öneriyor. Bu sayede, kira artışlarının gönüllü olarak daha makul seviyelere çekilebileceğini savunuyor.
Kiraların yükselişinde hangi faktörler etkili?
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, kira artışlarının yalnızca kiracıların değil, mülk sahiplerinin de artan maliyetlerinden kaynaklandığını vurguluyor. AVM yatırımcılarının döviz kredilerini TL’ye çevirmesi, finansal dengeleri bozarken, yüksek yatırım maliyetleri kira fiyatlarını yukarıya çekiyor.
Özellikle Bağdat Caddesi ve Teşvikiye gibi bölgelerde mülk fiyatlarının 400-500 milyon TL’yi bulması, yatırımcıların kira beklentilerini de yükseltiyor. Deutsche Bank’ın “Dünya 2025 Kira Raporu”na göre İstanbul, son beş yılda dolar bazında %193’lük artışla kiraların en çok yükseldiği şehir konumuna geldi.
Küçük esnafın ömrü üç yıla düştü
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Başkanı Bendevi Palandöken, kontrolsüz kira artışlarının küçük esnafı hızla yok ettiğini belirtiyor. Palandöken’e göre, bir esnafın ticari ömrü artık üç yıla kadar gerilemiş durumda.
Yalnızca kira artışları değil, on yılı dolduran kiracılar için tahliye kolaylığı sağlanması da esnafın geleceğe dönük plan yapmasını zorlaştırıyor. Palandöken, kira artışlarının yapılan iş hacmiyle orantılı olması gerektiğini vurgularken, tüketiciye yansıyan maliyetlerin de giderek arttığını dile getiriyor. Çözüm için perakende sektörünü düzenleyen kapsamlı bir yasanın çıkarılması, kira stopajındaki çifte vergilendirmenin kaldırılması ve tahliyelerde denge mekanizması kurulması gerektiğini savunuyor.
Çözüm beklentisi büyüyor
Sektör temsilcileri, ticari kiralardaki bu sürdürülemez artışın yalnızca perakendecileri değil, tüketiciyi de olumsuz etkilediğine dikkat çekiyor. Maliyet baskısı altında ezilen markalar ve esnaf, hükümetten acil düzenlemeler beklerken, önümüzdeki dönemde kira krizinin ticari hayatı daha da zorlaştıracağı öngörülüyor.
