KONUT GİDERLERİ GELİRİ AŞTI
Artan kira ve ev fiyatları, Türkiye’de hane bütçesinin büyük kısmını tüketiyor. Eurostat ve TÜİK’in 2024 verilerine göre, haneler gelirlerinin ortalama yüzde 21,1’ini konut harcamalarına ayırıyor. Bu oran, Türkiye’yi Avrupa’da en çok konuta para harcayan beş ülke arasına soktu. 2018 yılında bu oran yüzde 18,2 idi, yani son altı yılda konut yükü ciddi şekilde arttı.
KİRA, FATURA, BAKIM: ZORUNLU YÜKLER ARTIYOR
Konut harcamaları yalnızca kira ya da kredi taksitlerinden ibaret değil. Elektrik, su, doğalgaz, bakım-onarım ve apartman aidatları da eklenince konutla ilgili zorunlu giderler hane halkı üzerinde ciddi bir yük oluşturuyor. 2023’te bu harcamaların tüketim içindeki payı yüzde 23,9’a ulaştı. Düşük ve orta gelirli kesimlerde bu oran daha da yukarı çıkıyor.
AVRUPA’DA TÜRKİYE’NİN ÖNÜNDE KİMLER VAR?
Türkiye, konut harcaması bakımından Avrupa’da yalnızca Danimarka (%26,6), İsveç (%24,6), Almanya (%24,5) ve Çekya’nın (%22,1) gerisinde kaldı. Türkiye’yi hemen ardından Finlandiya, Hollanda ve Estonya izledi. Ancak aradaki farklara rağmen bu ülkelerin gelir seviyesi, yüksek harcamaların yükünü hafifletiyor.
ALT SIRADAKİ ÜLKELERDE GİDER DÜŞÜK, GELİR DENGELİ
Konut giderlerinin gelir içindeki payının en düşük olduğu ülkeler arasında Hırvatistan (%13), İtalya (%13,6) ve Slovenya (%13,6) yer alıyor. Bu ülkelerde hem konut fiyatlarının görece makul olması hem de yaşam maliyetlerinin dengeli seyretmesi, tasarrufa daha fazla alan bırakıyor.
YAŞAM KALİTESİ SOSYAL HARCAMALARLA ÖLÇÜLÜR
TÜİK verilerine göre, konut harcamalarının ardından ulaştırma yüzde 21,9 ve gıda yüzde 20,6 oranla öne çıkıyor. Ancak eğitim, kültür, eğlence ve sağlık gibi sosyal harcamalara ayrılan pay yüzde 1-2 bandında kalmış durumda. Bu durum, bireylerin gelirlerinin büyük kısmını zorunlu ihtiyaçlara harcadığını ve yaşam kalitesinin giderek düştüğünü gösteriyor.
EKONOMİSTLERDEN UYARI: TASARRUF KAPANMAYA YAKIN
Uzmanlara göre, konut ve temel ihtiyaçlara ayrılan bütçenin artması, tasarruf kapasitesini bitirme noktasına getiriyor. Gelirler aynı kalırken giderlerin hızla yükselmesi, özellikle genç ve dar gelirli gruplar için barınmayı sürdürülemez hale getiriyor. Sosyal politikalarda kira desteği ve düşük faizli konut kredisi gibi önlemlerin acil olduğu vurgulanıyor.
