150 Yıllık Sessizlik Bozuldu: Satala’da Yasal Kazılarda İsis Büstü Bulundu
Gümüşhane'nin Kelkit ilçesindeki Satala Antik Kenti, 150 yıl sonra önemli bir arkeolojik keşfe daha sahne oldu. Sadak Köyü sınırları içerisinde yer alan ve Anadolu’daki tek lejyon kenti olma özelliğini taşıyan Satala’da, bu yıl yürütülen kazı çalışmalarında Mısır tanrıçası İsis’e ait bir büst gün yüzüne çıkarıldı.
Antik Roma döneminde askerî üs olarak kullanılan kentte, kazı ekibinin nekropol (mezarlık) alanında ulaştığı yaklaşık 20 santimetrelik bu eser, 1872’de kaçırılarak İngiltere’ye götürülen Afrodit büstünden sonra bölgede bulunan ilk ve tek yasal büst olma niteliğini taşıyor.
Kazı başkanı Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, bu keşfin arkeoloji dünyasında önemli yankı uyandırdığını ve Satala’nın tarihsel ve kültürel önemine ışık tuttuğunu vurguladı.
Lejyoner Mezarlığında İsis Büstü: İnanç Sistemine Dair İlk Somut Kanıt
Normalde Roma lejyon askerlerinin Yunan-Roma tanrılarına tapındıkları bilinirken, Satala’da bulunan bu İsis büstü, lejyonerlerin Doğulu tanrılara da yöneldiğine dair ilk somut arkeolojik kanıt olma özelliğini taşıyor.
Bu da, Roma İmparatorluğu'nun genişleme sürecinde lejyonların sadece Roma kökenli değil, farklı coğrafyalardan gelen askerlerle çeşitlendiğini ortaya koyuyor. İsis’in bölgede tapınılan tanrılar arasında yer alması, inanç yapısındaki kültürel çokluğu gözler önüne seriyor.
Özellikle İsis düğümü ve taht biçimli tacı gibi ikonografik detaylarla tanımlanan büstün, restorasyonun ardından Gümüşhane Müzesi’nde sergileneceği açıklandı.
1872’de Kaçırılan Afrodit Büstünden Sonra Bir İlk
Satala Antik Kenti, 19. yüzyılda yapılan kaçak kazılarla yurt dışına çıkarılan Afrodit büstü ile tanınıyor. 1872 yılında British Museum’a götürülen bu eser, yıllardır Türkiye’ye iadesi beklenen kültür varlıkları arasında yer alıyor.
Bugün ise, 2025 yılında bilimsel kazı çalışmaları sonucu gün yüzüne çıkarılan İsis büstü, Afrodit’ten tam 150 yıl sonra Satala’dan çıkarılan ilk yasal büst olarak tarihi bir dönüm noktası oldu.
Dr. Elif Yavuz Çakmur, bu büstün bilimsel yayınlara konu edileceğini ve Satala’nın uluslararası alanda tanıtımına katkı sağlayacağını belirtti.
Satala Kazıları Gelecek İçin Umut Veriyor
Kazı başkanlığı tarafından yapılan açıklamada, Satala kazılarının önümüzdeki yıllarda da yeni keşiflere kapı aralayacağı ve arkeolojik bulguların çeşitlenerek bölgenin tarihî değerini daha görünür kılacağı ifade edildi.
Günümüzde Gümüşhane Müzesi'nde sergilenen Satala eserlerine bir yenisi daha eklenecek olan İsis büstü, yalnızca bir tarihi obje değil; aynı zamanda inanç, kültür ve arkeolojik çeşitliliğin sembolü olarak kabul ediliyor.
