Doğu Karadeniz yaylalarında bu yıl da ‘deli bal’ sağımı başladı. Komar çiçeğinden (orman gülü) elde edilen ve halk arasında ‘deli bal’ olarak bilinen bu ürün, doğru miktarda tüketilmediğinde tehlikeli sonuçlara yol açabiliyor. Rize’de 21 yıldır balcılık yapan Ali İhsan Yazıcı, bu sağlık risklerine mizahi bir dille dikkat çekmek için bal kavanozuna “Adami uzatur. Reçetesiz satılır” yazılı bir not astı. Ancak bölge ağzına özgü olan bu ifade, dışarıdan bakanlar için oldukça yanlış anlaşılabilir nitelikteydi.
"Adami Uzatur" Yazısı Görenleri Hem Güldürdü Hem Düşündürdü
Rize şivesinde "uzatmak" deyimi, bayılmak ya da yere serilmek anlamında kullanılıyor. Ancak bu uyarıyı ilk görenlerin çoğu yazıyı "boy uzatır" şeklinde yorumlayınca esnaf Yazıcı, hem espirili bir anlatım yakaladığını hem de ürüne dikkat çektiğini söylüyor.
“Uzatır derken bizde ‘2.80 adami uzatır’ diye bir laf vardır. Yani bayıltır, serer. Biz de bu deyimi balın tehlikesine dikkat çekmek için kullandık,” diyen Yazıcı, “Yine de ‘Nasıl uzatıyor?’ diye soranlara ‘Ye de gör nasıl uzanıyorsun’ diyoruz” diyerek işin mizahi yönünü de ortaya koyuyor.
Deli Bal Nedir, Neden Tehlikelidir?
Deli bal, Karadeniz bölgesinde yaygın olarak yetişen komar (orman gülü) çiçeğinden arıların ürettiği, halüsinojenik ve toksik etkilere sahip özel bir bal türüdür.
Az miktarda tüketildiğinde: Sersemlik, baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü gibi etkiler yaratabilir.
Fazla tüketildiğinde: Mide bulantısı, kusma, bayılma, kalp ritim bozukluğu ve hatta ölüm riski taşıyabilir.
Tıbbi amaçla kullanımı: Genellikle düşük tansiyon, mide rahatsızlıkları ve halk arasında cinsel gücü artırma amacıyla kullanılır.
Ancak uzmanlar, bu balın kahvaltılık olarak tüketilmemesi gerektiğini özellikle vurguluyor.
“Kahvaltıya Değil, Tedaviye Uygun”
Bal üreticisi Ali İhsan Yazıcı da bu uyarıyı tekrarlayarak şunları söylüyor:
“Deli bal kahvaltılık değildir, çok özel bir baldır. Genellikle yayla bölgelerinde az miktarda üretilir. Bilinçsiz tüketilirse tansiyonu sıfıra indirir. Bu nedenle özellikle sağlık durumu uygun olmayan kişilerin dikkatli olması gerekir.”
Dikkat, Şifa ile Zehir Arasında İnce Bir Çizgi Var
Deli bal gibi geleneksel ürünlerin kullanımı konusunda halkın bilinçlendirilmesi gerektiğini söyleyen uzmanlar, bu tür ürünlerin ilaç gibi değil, bilgi ve ölçüyle tüketilmesi gerektiğini vurguluyor.
Rize'deki esnafın bu mizahi ama etkili yaklaşımı, hem ürüne olan ilgiyi artırdı hem de halk sağlığı açısından önemli bir farkındalık yarattı.
