Bu çalışma, Türk futbolunda adaletli ve şeffaf bir yönetim için önerilen bilimsel temelli bir model sunmaktadır. Amaç, bağımsız ve özerk kurumsal yapılar ile hakemlik süreçlerinin bilimsel ve teknolojik gelişmelerle uyumlu hale getirilmesini sağlamaktır. Temel bulgular ve öneriler şu başlıklar altında özetlenebilir:

1) Kurumsal Yapı ve Bağımsızlık

1-Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) ve Merkez Hakem Komitesi (MHK) bağımsız ve özerk yapıya kavuşturulmalı; tasarruf yetkisi ve karar alma süreçlerinde merkezi otoriteden bağımsızlık sağlanmalıdır.

2-Faaliyetler bağımsız denetim organları tarafından denetlenerek yolsuzluk ve usulsüzlüklerin önüne geçilmelidir.

3-Bağımsızlık, şeffaflık ve hesap verebilirlik için merkezi karar mekanizmalarının net çerçeveler içinde işleyişi zorunludur.

2) Hakem Eğitimi ve Performans Değerlendirmesi

1- Hakemlik başvuruları tüm toplum kesimlerine açık, eğitim müfredatı açık ve şeffaf olmalıdır.

2- Diploma ve sertifikalar bilimsel temellere dayandırılarak güncel teknolojik gelişmelerle desteklenmelidir.

3- Hakem performansları yapay zekâ (YZ) ve veri analizleriyle ölçülmeli; maç içi kararlar objektif ölçütlerle değerlendirilmeli ve atamalar bu verilere dayalı yapılmalıdır.

4- Hakemlik mesleğinin saygınlığı için; adil ve üstünlük hedefleyen, etik değerlerle uyumlu bir yapı benimsenmelidir.

3) Hakem Ücreti ve Katılım

1- Amatör ve altyapı seviyelerindeki hakem ihtiyaçlarının karşılanması için hakem ücretleri cazip ve sürdürülebilir kılınmalıdır.

2- Yetersiz ücretler nedeniyle gençlerin hakemlikten uzaklaşması problemi çözülmelidir; mesleğin akılcı ve tatmin edici bir kariyer olarak konumlandırılması gereklidir.

3- Yabancı dil yeterliliği (özellikle İngilizce) hakemlik kariyerinde önemli bir ölçüt olarak düşünülmeli ve uluslararası rekabet için yetkinlikler artırılmalıdır.

4) Hakemlerin Maçlara Tayin Süreçleri ve Objektiflik

1- Atama süreçlerinde geleneksel yöntemlerin ötesine geçilerek, performans verileri, maç analizleri ve geçmiş performans ölçütleriyle sağlıklı ve güvenilir yapay zekâ tabanlı algoritmalar kullanılmalıdır.

2- Objektif atama mekanizmaları, kişisel önyargıları azaltır ve adil rekabet ortamını güçlendirir.

5) Sistematik Yaklaşımın Avantajları ve Uygulama

1- Objektiflik ve adaletin artması, hakem performansını ölçme ve geliştirme için somut veriler sağlar.

2- Bağımsız ve tarafsız karar alma süreçlerinin teşvik edilmesi, sporun etik değerlerine ve adaletine katkıda bulunur.

3- Uluslararası iyi uygulamalar dikkate alınarak merkezi ve bağımsız kurulların güçlendirilmesi, Türkiye’nin spor markasının uluslararası itibarını artırır.

Sonuç olarak, Türk sporunun sürdürülebilir ve adil gelişimi, kurumsal yapısal değişiklikler ile bilimsel yaklaşımların benimsenmesiyle mümkündür. Bağımsızlık, şeffaflık, yapay zekâ ve veri analitiğinin kullanımı, hem hakem performansını hem de maçların objektifliğini iyileştirecek; denetim mekanizmalarının etkinliği ise sporun etik standartlarına uygun yönetimini sağlayacaktır. Bu çerçeve, uluslararası uygulamalarla uyumlu bir model olarak Türk sporunun adil rekabet ortamını güçlendirmeyi hedefleyen bir yaklaşım olabilir.

Öğr. Gör. Yılmaz ÇAKMAK