Ben Doç. Dr. Mustafa Gökhan Vural. Kardiyoloji alanında çalışan bir akademisyen ve hekim olarak bilimsel bilginin toplumla paylaşılmasının sağlık kültürünün gelişiminde hayati bir rol oynadığına inanıyorum. Bu köşede kalp sağlığına dair güncel bilimsel gelişmeleri, koruyucu hekimliğin önemini ve sağlıklı yaşamla ilgili güvenilir bilgileri paylaşacağım.

Kış aylarının başlangıcı solunum yolu enfeksiyonlarının en sık görüldüğü dönemdir. Bu dönemde influenza, pnömokok (zatürre) ve benzeri enfeksiyonlara bağlı hastalıklar artarken, bu enfeksiyonların kalp ve damar sistemi üzerindeki olumsuz etkileri de belirginleşir. Özellikle yaşlılar, kronik kalp hastalığı olanlar ve risk altındaki bireylerde bu enfeksiyonlar kalp krizi, kalp yetersizliği veya ritim bozukluklarını tetikleyebilir. Bu nedenle ilk yazımda hem mevsimsel olarak en kritik dönemde bulunduğumuz hem de son yıllarda bilimsel verilerle önemi daha iyi anlaşılan bir koruma yöntemi olduğu için “aşılama ve kalp sağlığı” konusunu ele almak istedim.

Kalp ve damar hastalıkları günümüzde hâlâ dünyanın en yaygın ölüm nedenidir. Bu nedenle tedavi kadar koruma stratejileri de hayati önem taşır. Aşılama, koruyucu tıbbın üç temel unsuru olan tansiyon, kolesterol ve kan şekeri kontrolüne artık dördüncü bir unsur olarak eklenmiştir.

Avrupa Kardiyoloji Derneği’nin son bildirisine göre belirli aşılar yalnızca enfeksiyonlardan değil, kalp krizi ve inme gibi ölümcül olabilecek olaylardan da koruma sağlayabiliyor. Özellikle influenza (grip), COVID-19, pnömokok (zatürre), RSV ve zona aşıları bu koruyucu etkinin merkezinde yer almaktadır.

Aşı ve Kalp Arasındaki Bilimsel İlişki

Grip veya COVID-19 gibi enfeksiyonlar yalnızca akciğeri değil kalbi de etkiler. Bu enfeksiyonlar sırasında artan bağışıklık tepkisi (“sitokin fırtınası”) ve pıhtılaşma eğilimi kalp krizi, ritim bozukluğu veya kalp yetersizliğini tetikleyebilir. Geniş ölçekli halk sağlığı çalışmaları influenza salgınlarıyla kalp krizi oranları arasında doğrudan bir ilişki olduğunu göstermiştir.

Klinik araştırmalar grip aşısı yaptıran kalp hastalarında ölüm riskinin yaklaşık %40 azaldığını ortaya koymuştur. Kalp krizi geçiren hastalara ilk 72 saatte uygulanan grip aşısı kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümleri anlamlı biçimde azaltmıştır. Aynı şekilde pnömokok (zatürre) aşısı 65 yaş üzerindeki bireylerde kalp krizi ve inme riskini %10 oranında düşürmektedir.

Kimler Aşı Olmalı?

Uluslararası kılavuzlar koroner arter hastalığı veya kalp yetersizliği bulunan tüm bireylerde yıllık influenza aşısını açık biçimde önermektedir. Buna ek olarak pnömokok (zatürre) aşısı beş ila on yılda bir tekrar edilmelidir. COVID-19 aşısı toplumun risk durumuna göre güncel aşılama programlarına uygun biçimde yapılmalıdır. RSV ve zona aşıları özellikle yaşlı bireylerde ve kronik kalp hastalığı bulunan kişilerde ek koruma sağlayabilir. Difteri-tetanoz-çocuk felci aşısı ise genel aşılama takvimine uygun olarak belirlenmiş rutin aralıklarla yapılmalıdır.

Gebelikte inaktive (ölü virüs) aşılar güvenli kabul edilirken canlı aşılar genellikle doğum sonrasına bırakılmalıdır. Doğumsal kalp hastalığı bulunan bireylerde ise aşılama planı enfeksiyon hastalıkları uzmanı ve kardiyolog tarafından birlikte yapılmalıdır. Kalp nakli hastaları bağışıklık sisteminin baskılanması nedeniyle enfeksiyonlara daha açıktır. Bu grupta influenza, pnömokok ve COVID-19 aşılarının düzenli yapılması enfeksiyon kaynaklı ölüm riskini azaltır.

Sonuç

Bugün elimizdeki veriler aşılama programlarının yalnızca enfeksiyonları değil, kalp ve damar sağlığını da koruyan güçlü bir araç olduğunu göstermektedir. Kısacası, aşılama artık kalp korumanın yeni biçimidir. Yalnızca bireyi hastalıklardan korumakla kalmaz, toplum genelinde kalp ve damar hastalıklarının görülme sıklığını da azaltır. Düzenli aşılama programları sayesinde hem bireysel yaşam kalitesi yükselir hem de toplum sağlığı güçlenir. Tıpkı kolesterol veya tansiyon ilaçları gibi her yıl yapılması gereken bir koruyucu tedavi olarak değerlendirilmelidir.

Aşı sadece bireysel bir tercih değil toplumsal bir sorumluluktur.

X: @vuralmg Instagram: @drmustafagokhanvural