TRABZON’DA YEREL BASININ ORTAYA ÇIKIŞI
Günümüzde yerel basının en güçlü olduğu vilayetlerden biri de Trabzon’dur. Mazisine baktığımız zaman ise Trabzon’un eski ve köklü bir basın hayatına sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Bu durum şehrin iktisadi gelişimine paralel olarak kültürel manada gelişmiş olması ile açıklanmıştır. Yani Trabzon, bulunduğu bölgede kültürel olarak merkez konumunda olduğundan bu vaziyet basın hayatına da yansımıştır. Trabzon’da yerel basının ortaya çıkışı ise Tanzimat sonrasına kadar inmektedir. Zira şehrin basın hayatı1865 yılında “Matbaa-i Vilayet-i Trabzon” adıyla bir matbaanın kurulmasıyla başlamıştır.
Trabzon Vilayet Matbaası olarak anılan bu kurum, uzun yıllar vilayetin yegâne matbaası olarak hizmet vermiş, burada öncelikle vilayet evrakı, vilayet gazetesi, kitap, çeşitli risale ve mecmualar basılmıştır. Fakat Trabzon’un Rus işgaline uğradığı yıllarda bu matbaa Rusların eline geçmiştir. Burada basılan ilk gazete aynı zamanda vilayetin de resmi gazetesi olarak anılan Trabzon Vilayet Gazetesidir.
Trabzon’daki basın hayatı İkinci Meşrutiyet yıllarında en canlı dönemini geçirmiştir. Trabzon basınının tanınmış simalarından biri olan Cevdet Alap, II. Meşrutiyet dönemi ile ilgili yaptığı değerlendirmede, bu dönemde hareketli bir basın hayatı olduğunu, bu süreçte Trabzon’da çok sayıda gazete ve mecmua çıktığını, bunlar arasında Meşveret, Tarik, İkbal, Feyz adlı siyasi gazetelerle Envar-ı Vicdan, Kehkeşan, Şaptak adlı mecmuaların diğerlerine göre daha uzun süre yayınlandığını ifade etmiştir. Cevdet Alap’ın verdiği bilgiye göre, İkinci Meşrutiyet yıllarında Trabzon’da çıkan mecmua sayısı 86 idi.
Mütareke ve Milli Mücadele yıllarında Trabzon’da 11 gazete, 12 mecmua aktif şekilde yayın hayatına devam etmiştir. Trabzon’da yukarıda belirtilen gazeteler dışında İstikbal, Selamet, Yeşilyurt isimli siyasi, Haber Babası, Sivrisinek, Kahkaha, İğne isimli mizahi, Kaygu, Fecir, Genç Fikirler, Zafer isimli edebi ve içtimai mecmualar çıkmıştır. Faik Ahmet (Barutçu) İstikbal’i, Ömer Fevzi Eyüpoğlu Selamet’i, Hüseyin Avni Dereli Yeşilyurd’u, Esat Ömer Eyyubi Kahkaha’yı, Avukat Kemal Zafer’i, Muallim Cavit Kaygu’yu, Hayri Eyüpoğlu Fecir’i, Cemal Rıza Çınar Genç Fikirler’i çıkarmıştır.
Cumhuriyetin ilanının ardından bilhassa iktisadi canlılığın kaybedilmeye başlanmasıyla birlikte, yerel basın da eski gücünü yitirmiştir. Bu noktada Trabzon’un basın-yayın hayatıözellikle 1925 yılı sonrasında çeşitliliğini ve çok sesliliğini kaybetmiştir.Zira Şeyh Sait İsyanı sırasında çıkarılan Takrir-i Sükûn Yasası ile Anadolu’da birçok gazete ve mecmua kapatıldığı gibi Trabzon’da da İstiklal Harbi yıllarında milli duyguların tercümanı olmuş İstikbal Gazetesi kapatılmıştır. Ayrıca Kahkaha Gazetesi’nin de bu süreçte kapısına kilit vurulmuştur. Bu tarihten sonra Trabzon’da her hangi bir muhalif gazete veya mecmua kalmamıştır.
1950’lilere kadar devam eden bu süreçte Halk Gazetesi, Trabzon Gazetesi gibi gazeteler Hükümetin yanında yer alırken, Yeniyol Gazetesi ise 1946 sonrasına kadar desteklediği CHP’ile ters düşerek DP’yi desteklemeye başlamıştır. 1950’lilerden sonra ise Trabzon’un basın hayatı oldukça renklenmiş, çok sayıda gazete ve dergi neşredilmeye başlanmıştır.
Günümüzde Trabzon’un basın hayatı birçok Anadolu kentine göre güçlü ve etkili bir konumdadır. Bu durum kültürel gelişmişlik veya okuma alışkanlığının ileri seviyede olmasından ziyade daha çok yerel siyasetin yoğun bir şekilde yaşanmasından ve Trabzonspor’a duyulan ilgi ve sevgiden ileri gelmektedir.
